J O N S T E Y N B E K
(1902-1968)
0 ‘zining qator romanlari, novellalari, publi
tsistik asarlari bilan mashhur boMgan Jon Ernest
Steynbek Nobel mukofotiga sazovor boMgan.
Adib o ‘z asarlarida inson bilan tabiatning
uzviyligi, bogMiqligi muammosini ko‘tarib
chiqadi. Uning ta ’kidlashicha, aslida inson ham
tabiatning bir boMagi. Steynbek insonning ichki
olamini ochib berishning ustasidir.
U
o ‘zining ko‘plab
otashnafas
nutqi,
publitsistik maqolalari, hikoya va ocherklari bilan
Vyetnamdagi bemaqsad urushni qoralaydi.
Bunday bemaqsad urushlar jahonning turli burchaklarida boMayotgani
adibni tashvishga soladi. Bu haqda turkum ocherklar yozadi.
«\fyetnamdagi jirkanch urush» ocherklar to‘plamini amerikaliklar bilan
kutib oladi.
Adibning «Javohirlar» (1947), «Qish tashvishlarimiz» (1961) asar
larida oddiy insonlarning turmush tashvishlari, ezgulik yoMidagi
intilishlari qalamga olingan.
Adibning «G‘aroyib ko‘rinish» qissasida negrlar hayoti va ulaming
taqdiri haqida so‘z yuritiladi. Bir vaqtlar Amerikada qora tanlilar va qizil
www.ziyouz.com kutubxonasi
tanlilar kamsitilar, qizil va qora tanli bolalarning maktabda o ‘qishiga
ruxsat berilmasdi.
Bunday irqiy kamsitishga qarshi Amerika adiblari keskin kurash
olib bordilar. 0 ‘zlarining yuksak g‘oyaviy ruh bilan sug‘orilgan ko‘plab
asarlari bilan irqiy kamsitishlarga barham berishni talab qildilar.
Steynbek bu an’anani ijodiy davom ettirib, qora tanlilar taqdiri bilan
yaqindan tanishadi.
1960-yilda adib Texas shtatiga borganida Amerika matbuoti qiziq
bir voqeani bosib chiqarganini, radioda tinimsiz eshittirishlar berilayot-
ganining guvohi boMadi. Luizana shtatiga qarashli Nyu-Orlean makta-
biga bir nechta negr bolalarining qabul qilingani haqida xabarlar
beriladi. Matbuotda va televideniyeda maktabga qabul qilingan negr
bolalarining rasmlari tinimsiz ko‘rsatib borilardi. Bu Amerika ijtimoiy
va siyosiy hayoti uchun katta voqea edi.
Negrlaming oq tanli bolalar bilan birga o‘qishi o ‘sha davr Amerika
hayoti uchun kutilmagan yangilik edi. Shuning uchun ham Nyu-Orlean
maktabiga o‘qishga qabul qilingan qora tanli bolalami ko‘rish uchun
har kuni ko‘plab odamlar kelardi. Bu voqeani ayrim amerikaliklar o‘zi-
cha yaxshi qabul qilishsa, boshqalam ing esa nafrati q o ‘zg ‘alib,
negrlarga bunday imtiyoz berilgani uchun fig‘oni oshib, g‘azabi qaynab
ketardi.
Amerika senatorlari va matbuoti bu voqeani himoya qilish m as’u-
liyatini o‘z zim m alariga oladilar. N atijada negr bolalam i bir necha
politsiyachi ertalab maktabga olib kelar, o‘qishdan so‘ng uylarigacha
kuzatib qo‘yardi. Chunki voqea shu darajada taranglashadiki, maktabga
yigMlgan odamlar orasida negr bolalariga tashlanuvchilar, ulami urib,
do‘pposlaydiganlar ham paydo boMadi.
Mana endi vaqt o ‘tdi, zamonlar o‘tdi, qora, qizil va oq tanli bolalar
m aktab, universitet va boshqa o ‘quv dargohlarida yonm a-yon
o‘qishadi. Bu narsa hozirgi amerikaliklar uchun oddiy voqeaga aylanib
qolgan.
Jon Steynbek yashagan va o ‘z asarlarida tasvirlagan zamonlar, qora
tanlilarga past nazar bilan qarash voqeasi tarixga aylanib, afsonadek
boMib qolgan. Irqiy tenglik, qora tanlilam ing haq-huquqi muammosi
o ‘z-o‘zidan hal boMib qolmaydi. Steynbek kabi ilg‘or fikrli ijodkor-
lam ing kurash va intilishlari, asriy zulm zanjirini parchalab tashlash
g‘oyasi tufayli ijtimoiy hayotda o ‘zgarish davri boshlanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |