Fayzulla boynazarov

FRIDRIX SHILLER
(1759-1805)
Marbax  shaharchasida,  harbiy  tabib  oilasida 
tugMlgan  Fridrix  juda  qiyin  hayot  kechiradi. 
Uning  yoshligi  harbiy  doiralar  orasida  o'tadi. 
1780-  yilda  harbiy  akademiyaning  meditsina  fa- 
kultetini  bitiradi.  Yoshligidan  boshlab  she’riyatga 
ixlos  qo'yadi.  Jan  Jak  Russo,  Lessing,  Shekspir 
asarlarini  sevib o'qiy boshlaydi.
Birinchi  eng  yirik  ijod  namunasi  boMmish 
«Qaroqchilar»  (1781)  Shiller nomini  tezda  mash­
hur  qiladi.  Shundan  so'ng  «Fiyesko  fitnasi» 
(1874),  «Don  Karlos» (1787),  «Makr va  muhab­
bat», «O'rmon qizi»,  «Vilgelm  Tel» kabi  asarlari­
ni yaratadi.
Dramaturgning «Vallenshteyn» (1796-1799) trilogiyasi  o‘z davrida 
yuksak baho olgan edi.
Shiller mahoratini  ko'z-ko'z qiladigan  «Makr va  muhabbat»  trage- 
diyasidir. Tragediyaning nomidan ham sezilib turibdiki, unda bir-biriga 
qarama-qarshi  hayot ko'rsatib berilgan. Asar  1784-yil 9-may kuni  Man- 
heym  teatrida  namoyish  etilgandan  so'ng,  Shillerga  boMgan  hurmat- 
e’tibor nihoyatda oshib ketadi.
1788-yilda  Shiller Rudolshtad  shahrida  zamondoshi  Hyote  bilan 
uchrashadi.
Bu ikki ulkan adib deyarli bir davrda yashab, ijod etadi.  1856-1861 - 
yillarda Shillerning to'qqiz tomlik asarlar to'plami  Rossiyada chop etil­
gan  edi.  0 ‘sha  davrlarda  Rossiyadagi  adabiy  jam oatchilik  Hyote 
ijodidan  ko'ra  Shiller asarlarini  ko'proq  o'qirdi.  Rossiya  sahnalarida 
ham  Shillerning asarlari  ko'proq  namoyish etilardi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shillerning  ilmiy-falsafiy  dunyoqarashi  nihoyatda  keng  bo‘lib, 
uning  «Sentimental  poeziya  haqida»,  «Tragediya  san’ati  haqida», 
«Insonning estetik tarbiyasi  haqida  maktublar»  kabi  ilmiy  maqolalari 
universitet  va  kollejlarda  tahlil  qilinadi.  Hyote  bilan  hamkorlikda 
«Хогеп»  nomli  ilmiy-adabiy jurnal  chop  etadi.  Shiller  balladaning 
mohir  ustasi  hamdir.  Uning  balladalari  «Хогеп» jurnalida  muttasil 
bosilib turadi.  «Vallenshteyn»  trilogiyasi  uchta  tragediyani  o‘z ichiga 
oladi.  «Vallenshteyn  qarorgohi»  (1792),  «Pikkolin»  (1795), 
«Vallenshteyn oMimi» (1799) deb nomlanib, Veymar teatrida to‘xtovsiz 
namoyish etilardi.
Shiller romantik  ruhdagi  «Mariya  Styuart»,  «Messin  kelini» trage- 
diyalarida antik adabiyot an’analarini  o‘ziga xos ruhda davom ettiradi.
«Qaroqchilar» tragediyasi Shiller iste’dodiningyuksakligini, dunyo- 
qarashining  kengligini  namoyish  etuvchi  asardir.  Bu  asar hali  Shiller 
hayotligidayoq  Germaniyadan  boshqa  mamlakat sahnalarida  namoyish 
etiladi.  Ayniqsa,  Parij  teatrlari  tragediyani  tashnalik  bilan  qabul 
qiladilar.
Tragediyada  hukmdor  bilan  oddiy xalq hayoti  bir-biriga qarama- 
qarshi  qo‘yiladi.  Hukmdor  Fiyesko  gohida  osuda  va  sokin  hayotni 
qo‘msab  qoladi.  Hukmdoming atrofida hamma vaqt xavf-xatar borligi 
ta’kidlanadi.
Shiller ijodi  Markaziy  Osiyoda drama janrining rivojiga katta ta’sir 
o‘tkazgan.