dor roman ustasiga
aylanadi, nomi o‘z zamonidayoq va keyingi asrlarda
ham shon-sharaf bilan bezaladi. Uning toMa asarlar to‘plami 277 tomni
tashkil etadi.
Dyuma nomini jahonga mashhur qilgan romanlari «Uch mushke
tyor», «Yigirma yildan keyin», «Vikont de Brejalon», «Askanio»
ko‘pgina tillarga tarjima qilingan.
Aleksandr Dyumaning «Askanio» romani badiiyat jihatidan «Uch
mushketyor» romanidan bir qadar ustun turadi. Romanda Askanio
beg‘ubor qalb egasi, ma’suma va go‘zal qiz Kolombaga boMgan chin
sevgisini ardoqlagan yigirma yoshlardagi yigitcha sifatida namoyon
boMadi.
«Askanio» romani Aleksandr Dyumaning yozuvchilik mahoratini
ko‘z-ko‘z qilib turibdi. Yozuvchi o‘z romanini shunday go'zal tarzda
jilolay olganki, uni qoMdan tushirmay o‘qigingiz keladi.
«Askanio» romani ham Yunon, Rim va Fransiya o4mishiga oid juda
ko‘plab tarixiy manbalar bilan tanishish sharafiga ega boMamiz.
Jahon adabiyotida bunday go‘zal tasvir «javohirlar xazinasi» deb
nom olgan Aleksandr Dyumagigina xosdir.
PROSPER MERIME
(1803-1870)
Prosper Merime fransuz adabiyotining yirik
vakili.
«Klara Gasul teatri» (1825) ilk pyesalar
to‘plami adibni XVIII asr ma’rifatparvar degan
sharafga muyassar etdi. Ikkinchi to‘plami «Guzla»
(1827) nomi bilan nashr qilindi. «Slavyan xalqlari
ijodidan» deb nomlangan balladalariga xalq og‘zaki
ijodining ta’siri katta. «Jakeriya» (1828) nomli tari
xiy dramasida XIV asrdagi dehqonlar qo‘zg‘aloni
tasvirlanadi.
«Karl IX saltanatining yilnomasi» (1829), «Kar
men», «Tamango», «Mateo Falkone», «Qo‘sh xato» kabi asarlari bilan
mashhur.
Merime 1848-yilgi burjua inqilobidan so‘ng ham sermahsul ijod
qiladi.
Tarixiy roman yozish ancha mushkil ijodiy jarayondir. Tarixni
qaytadan tiriltirish, tarixiy shaxslarga jon ato etish, voqeilikni xayoliy
obrazlar bilan toMdirish yozuvchidan katta mahorat talab etadi. Buning
uchun ham tarixchi, ham yozuvchi bo‘lish kerak. Yozuvchining
tarixiy manbalami buzib ko‘rsatishga haqqi yo‘q. Ayni chog‘da tarixiy
www.ziyouz.com kutubxonasi
voqeylikni go‘zal badiiy tasvirlar ekan, adib o ‘z fantaziyasidan mahorat
bilan foydalanadi.
Tarixiy mavzuga qoM urgan yozuvchi, tarixiy manbalarni sinchiklab
o‘rganadi. Faqat badiiy tasvirlash san’atigina kifoya qilmaydi. Merime
o ‘zining tarixiy romanlari bilan, ham tarixchi, ham san’atkor adib
sifatida mashhurdir.
Prosper Merime mana shunday usta san’atkor edi. U o‘zining «Karl
IX saltanatining yilnomasi» romanida butun bir tarixiy davrni badiiy
gavdalantirib beradi.
Yozuvchi o‘z romaniga manba yigMsh maqsadida XVI asrning tari
xiy jarayoniga oid ko‘plab asarlarni o‘qib chiqqanligini ta ’kidlaydi.
Yozuvchi faqat tarixiy asarlarni o‘qish bilan kifoyalanmaydi, o ‘sha
davrga xos afsona va rivoyatlarni, hattoki, latifalarni ham o‘qib chiqadi.
Tarixiy asarda sana va m anbalar berilgan boMsa, xalq og ‘zaki
ijodiyotida urf-odatlar, har bir millatning o‘zigagina xos boMgan fe’l-
atvorlar ham ifodasini topgan boMadi. Muhimi shundaki, tarixchini
manba qiziqtiradi, yozuvchi esa insonni va tarixda insonning tutgan
o‘rnini tasvirlaydi.
Romanda qirol Karl IX ning m unofiqligi, razi 1 ligi o‘z ifodasini
topgan. Tarixiy manbalarning guvohlik berishicha, qirol Karl IX o‘ta
munofiq kishi boMgan ekan. 0 ‘sha davrlarda Fransiyada protestantlik
oqimi mavjud edi.
0
‘z davrining ko ‘pgina ilg‘or fikrli kishilari bu
oqimga mansub edilar. Xristian dini tarafdorlari protestantlarni
cherkovga yaqin yoMatmas edilar. Genrix IV protestant boMib, uning
M argarita Valua bilan nikohdan o‘tishi uchun cherkovga borishini
taqiqlab qo‘yishadi.
Karl IX cherkovdagilarga: «Agar singlim Margarita Valuaning niko-
hini tayin qilmasalaring uning nikohini protestantlar cherkovida o‘tka-
zaman», deydi. Qirolning dinga boMgan e’tiborsizligi natijasida qirgMn
urushlar kelib chiqadi.
Prosper Merime hikoya ustasi. Uning hikoyasida turli-tum an
insonlar qiyofasi chizib beriladi. Ayni ch o g ‘da bu hikoyalar har xil
mavzularda. «Matteo Falkone», «Tamango», «Qo‘sh xato», «111
Venerasi», «Arsena Giyo», «Havorang xona» kabi hikoyalarida inson
yetakchi o‘rinda turadi.
Prosper Merime go‘zal obrazlar yaratdi va shu bilan nom qoldirdi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
