O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti



Download 2,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/163
Sana31.12.2021
Hajmi2,12 Mb.
#279679
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   163
Bog'liq
Nutq ostirish nazariyasi va metodikasi

 
XULOSALAR: 

  Go’daklik  yoshida  (0-1)  bolaning  kattalar  bilan  muloqot  shakllari  turlicha  bo’lishi 
mumkin, ammo bu eng avvalo  kichkintoyning jonlanishini, uning kuvnok kayfiyatini 
ifodalaydigan o’yin muloqotidir. 

  3-oydan  boshlab  bola  bilan  muloqotda  ovoz  «kuylari»ni  (xalq  cholђu  asboblariga 
taklid  qilish)  o’z  ichiga  olgan,  axborot  jihatidan  boy  bo’lgan  asarlardan  foydalanish 
zarur. 

  9 oydan boshlab bolada nutqiy taklid va ovoz ifodaliligi rivojlanadi, 12 oydan boshlab 
kichkintoyni  kichik  folklor  janri  asarlari  elementlari  asosida  nutqiy  muloqotga 
kirishishga undash darkor. 

  Bolani  parvarish  qilishda  kattalar  u  bilan  bajarilishi  lozim  bo’lgan  harakatlar  haqida 
bolaga aytib turishlari zarur. 

  Ilk  yoshda  (1-3)  kattalar  bola  bilan  nutqiy  muloqotga  kirishish  va  uning  lug’atini 
boyitish uchun barcha maishiy vaziyatlardan foydalanishlari lozim. Ayni paytda ular 
o’z  harakatlarini  so’zlash  bilan  birga  amalga  oshirishlari  va  bolani  unchalik  kiyin 
bo’lmagan topshiriklarni bajarishga undashlari zarur. 

  Kattalar  nutqi  savodli,  mazmunli  bo’lishi  lozim.  Ular  tovushlarni  anik  ifoda  etgan 
holda va anik so’zlarni ko’llagan holda shoshmasdan so’zlashlari lozim.  

  Bola nutqi mazmuni va tarkibidagi asosiy o’zgarishlar uning tashabbus ko’rsatib fikr 
bildirish jarayonida ro’y beradi. SHuning uchun uning nutqiy xulkini tartibga solishga 
intilmaslik lozim. 

  Maktabgacha davrdagi kichik yoshli bolalarni nutqiy tarbiyalash uchta o’zaro bir-biri 
bilan  bog’liq  sohani  tashkil  etadi.  Bular:  atrofni  o’rab  turgan  olamdagi  hodisalarni 
(real vokelikni)anglash va so’z bilan belgilash; atrofdagilar bilan alokalarni va nutqiy 
munosabatlarni  yo’lga  ko’yish;  tilni  (uning  ovoz  tarkibini,  lug’at,  grammatik 
qurilishini) oddiy anglash.  

  Kattalar  bilan  muloqot  –  maktabgacha  yoshdagi  kichik  bolalar  tilini,  ularning  nutq 
shakllari va funktsiyalarini rivojlantirishning asosiy manbasi hisoblanadi. 

  Bola  nutqini  rivojlantirish  uchun  o’yinlar  katta  ahamiyatga  egadir  (syujetli-didaktik 
o’yinlar,  ertaklar    va  adabiy  asarlar  asosidagi  o’yinlar,  o’yin-sahnalashtirish,  keng 
kamrovli  umumiy  rivojlantirish  mazmuniga  ega  bo’lgan  hamda  bolalar  o’z 
tengdoshlari va o’yinning boshka ishtirokchilari bilan muloqotga kirishish zaruratiga 
duchor kilingan sahnalashtirish o’yinlari). 

  Maktabgacha  bosqichdagi  kichik  yoshli  bolalarning  asosiy  muloqot  shakli  –  dialog 
hisoblanadi. 

  Maktabgacha davrdagi katta  yoshda nutqiy tarbiyaning mazmuni ikki o’zaro bog’liq 
sohani  tashkil  etadi.  Bular:  ona  tilini  (fonetika,  leksika,  grammatika)  hamda  bilish 
faoliyatida va muloqotda tilni ko’llash usullarini o’kitishdan iboratdir. 

  Maktabgacha  davrdagi  katta  yoshda  kattalar  va  tengdoshlar  bilan  muloqot  qilish, 
so’zli  o’yinlar  va  Mashg’ulotlar  nutqni  rivojlantirishning  asosiy  omillari 
hisoblanadilar. 


 
59 

  Bolalar o’rtasidagi muloqot asosan amaliy tusga ega. 

  Didaktik o’yinlarda bolalarda izohlovchi nutq shakllanadi. 

  Maktabgacha  davrdagi  katta  yosh  –  bolaning  nutqka  nisbatan  kizђin  bilish 
munosabati hamda til borliђini oddiy anglash tuyђusining paydo bo’lish davridir. 

Download 2,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   163




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish