hol or gush gap, ____________ - ega ergash gap
60. Quyidagi gaplar ergash gapli qo'shma gapning qaysi turi ekanini ko'rsating.
1. Kim yaxshilikni o'ylasa, u baxt topadi. __________________
2. Buning natijasi shu bo'ldiki, To'laganning qanshariga musht tushdi. _________________
3. Kishi dardiga kim hamdard emasdur, Kishi nazdida ul mard emasdur ... _________________
4. Biz istaymizki, kadrlarimiz rivojlangan davlatlarning mutaxassislaridan kam bo‘lmasin._______________
5. Shunday muammolar borki, ularni butun jahon xalqlari birgalashib hal qilishi kerak. ______________
6. Kimki o'z nafsiga banda bo'lsa, taqdiri xurjun bo'ladi. ___________
7. Bilingki, jim turib salomat bo‘lish gapirib malomatga qolishdan afzal. _____________
8. Qozonga nima tushgan bo‘lsa, cho‘michga ham o'sha chiqadi. __________________
9. Quyidagi qaysi gap(lar)da aniqlov bog'lovchisi gaplarni tobelantirib bog'lashga xizmat qilgan?
1. Bu holda mazkur so'zlar adabiy ilmlarni, ya’ni til va adabiyot bilan bog'liq ilmlarni anglatadi. 2. Tilning bilish borasidagi ahamiyati,
oddiy bilim bilan cheklanmaydi, ma'rifatni, ya’ni bilishning eng oddiy martabasini ham o'z ichiga oladi. 3. O'sha davrlarda adabiyot tarixi
darsi xronologik va tematik xarakterga ega emas edi, ya’ni adabiyot tarixi dars sifatida o'tilmas edi. 4. U ilonni aidagani uchun, ya’ni unga
dunyodagi eng tansiq taom insonniki emas, qurbaqaning go'shti ekanligini aytgani uchun ta’qibga uchragan edi.
________________________
61. Quyidagilardan kesim ergash gapli qo'shma gaplar to'liq ko‘rsatilgan javobni aniqlang. 1) Buning natijasi shu bo‘ldiki, To'laganning
qanshariga, musht tushdi. 2) Eng keraklisi shuki, ana shu miqqiyni ham boqish kerak. 3) Qizig'i shundaki, shu ko‘rinishiga ovozi muloyim
edi. 4) Umidim uldurkim, so‘zim martabasi avjdan quyi inmagay. ______________
62. –sa shart mayli qo‘shimchasi yordamida bosh gapga bog‘langan ergash gapli qo‘shma gaplar qaysi javobda to‘g‘ri ko‘rsatilgan? 1.
O’simlikni qancha parvarish qilsang, shuncha mo‘l hosil olasan. 2. Oqsoqol qayerda bo‘lsa, o‘sha joyda ish bir tartibda bo‘ladi. 3.
Boshingga tashvish tushmasa, qaytib kelmasding. 4. Kechqurun osh suzsak, bir nasiba kam. _____
63. Qo’shma gap turini ko’rsating.
1. Sen yonimda bo’lsang, yetarli. ______________
2. Senga ola qarabdi kim, ko’r bo‘lmay qolmas. ____________
3. Shunisi ma’lumki, u Gulnozaning fikriga qo‘shilmaydi. ____________________
4. Shunisi qiziqki, ularning ko‘p odatlari bir-biriga o‘xshab ketardi. _____________
5. Barchamizga ma’lumki, inson o‘zligini anglagani nasl nasabini chuqurroq bilgani sari yuragida Vatanga muhabbat tuyg‘usi ildiz otib,
ulg‘aya boradi. _____________________
6. Bilib qo‘yki, sening ulug‘ noming bor. __________________
64. Tobe gap boshida keladigan bog‘lovchilarni yoing.____________________________________
65. Qo’shma gap turini aniqlang.
1Naql qiladilarki, bir kishi sahroda borayotgan ekan. _____________________
2. Kim devorning narigi tomonida bo‘lsa, u omon qoldi. ______________________
3. Inson nimagaki erisholmasa, o'sha aziz tuyuladi. ________________________
4. Dutor chalib o'tirsam, tori uzilib ketdi. _______________________
5. Vatanimiz kelajagi shuning uchun ham buyukki, unda yashayotgan aholining katta qismini yoshlar tashkil etadi.
______________________
6. Vijdonni asrangiz har nedan ortiq, Bobolardan qolgan noyob bu tortiq, Toki avlodlarga yetolsin omon. __________
7. Yordam shundan iboratki, seni boshliq bilan uchrashtirib qo'yaman. __________________
8. Zamonlar kelarki, insoniyat mojarolarni, qon to’kishlarni unutar, olamda mehr-u saxovat poklik va ezgulik g’olib bo’lar.
____________________
9. Zangori osmon shunday tiniq, shunday beg‘uborki, ko‘zni oladi. _________________
Qo’shma gap – 2
1. Akrom qafasni ochdi // kaklik o‘zicha "qiyq" deb qo‘ydi. Gapning turini va // belgisi o'rniga qanday tinish belgisi qo'yilishini aniqlang.
_________________________________________________________
2. Bog'lovchisiz qo'shma gap qismlari orasida shart munosabati ifodalangan bo'lsa, ular orasiga qanday tinish belgi qo'yiladi?
______________
3. Ushbu gapni ergash va bog’langan qo’shma gapga aylantiring. Shaharlar boqiydir, umr o‘tkinchi, daryolar sobitdir, suvlar ko‘chkinchi.
1._________________________________________________________________________________
2.________________________________________________________________________________
4. Polvonlar epchillikda bir-biridan o‘tadi, kurashda goh unisi, goh bunisi yutadi. Ushbu gap qo'shma gapning qaysi turiga mansub?
_________________________
5. Issiq kiyim tanni ilitar//Issiq so'z jonni ilitar. Tinish belgi qo’ying._____________
6. Qaysi qatorda kesimlari murakkab bo‘lgan bog‘lovchisiz qo‘shma gap berilgan? \\\***/// O'zingga ehtiyot bo‘l, qo'shningni o‘g‘ri
tutma.
7. Qismlari ohang yordamida bog'langan qo‘shma gaplarga xos xususiyatlar to‘g‘ri qayd etilgan javoblar mosligini belgilang. 1. Ko‘prikni
biz qurdik, dushmanlar o‘tdi. 2. Qo‘ng‘iroq chalindi, dars boshlandi. 3. Anor so'ylar, Zaynab qalbi tol bargiday dir-dir qaltirar. 4. Oy tunda
kerak, aql – kunda. 5. payt munosabati aks etgan; b) qiyoslash munosabati aks etgan;
c) zidlik munosabati aks etgan; d) sabab munosabati aks etgan. ___________________________________
8. Qo‘shma gaplardagi payt munosabati qanday gaplar bilan ifodalanishi mumkin?
1) bog‘lovchisiz; 2) bog‘langan; 3) ergashgan qo’shma gaplar bilan ______________________
9. Qo'shma gaplardagi zidlik munosabati qanday gaplar bilan ifodalanishi mumkin?
1) bog'lovchisiz; 2) bog'langan; 3) ergashgan qo'shma gaplar bilan _______________________
10. . Quyida berilgan gapda vergulning qo‘yilish sababini izohlang. Yurgan - daryo, o‘tirgan –bo‘yra.
________________________________________
11. Sabab-natija munosabati qanday gaplarda ifodalanadi? 1) ergashgan qo'shma gap; 2) bog'langan qo‘shma gap; 3) bog'lovchisiz
qo‘shma gap __________________________
12. Sabr bila bog‘liq ish ochilur // Ishga oshiqqan ko‘p toyilur. Ushbu bog'lovchisiz qo'shma gap qismlari orasidagi // belgisi o‘rnida
qanday tinish belgisi ishlatiladi? _________________
13. Tilagim shu: hamma bilan yaxshi muomalada bo’ling. Ushbu gap grammatik asoslar miqdoriga ko‘ra qanday gap?
_________________________________
14. 1) Tog‘ va osmon shunday tiniq, nafas olish shunday yengilki, keksa odam ham bu yerda musaffo bolalik paytlarini eslaydi. 2. Agar
ahil bo‘lsak, o’zimizdan sotqin chiqmasa, o‘zbek xalqini hech kim yenga olmaydi. 3. Hayot qaysi biriga qattiq tegib ketsa, o’shanisi
kuchliroq tovush beradi. 4. Umr o‘tar, vaqt o’tar, Omad o‘tar, taxt o‘tar... (O. Matchon) 5. Yaxshi fikr
tiniq uslubni talab qiladi, uslub esa fikr libosidir. Berilgan gaplar haqidagi qaysi fikrlar noto‘g‘ri? 1) 1-gap bir necha bosh gapli murakkab
qo'shma gap; 2) 2-gap bir necha ergash gapli murakkab qo'shma gap; 3) 3-gap to'ldiruvchi ergash gapli qo'shma gap; 4) 4, 5-gaplar
bog'lovchisiz qo'shma gap. ______________________________
15. Agar kishi o‘z hirslaridan ustun tura olsa, u o‘zidagi bor nuqsonlarni yo'q qila oladi va ular yaxshi sifatlarga aylanadi. 2. Boshimda
o‘ynar qamchilar, Qon ko'zlarimdan tomchilar, Bir benavo gul yanchilar, ozodkorirn kelmasa. 3. Shunday odamlar borki, ular qisqa umr
ko‘radilar, lekin qisqa umrlari asrga tatigulikdir. 4. Yong‘oqlarimiz qanchalik ko‘paysa, tabiat shuncha ko‘rkam, beqiyos bo‘ladi. Berilgan
gaplar haqidagi qaysi fikr(lar) noto'g'ri? 1) 1, 3-gaplar aralash turdagi murakkab qo'shma gap; 2) 2-gap qismlari uyushgan murakkab
qo'shma gap; 3) 4-gap hol ergash gapli qo'shma gap; _____________________
Do'stlaringiz bilan baham: |