Hamroqulov xushbaxt sadriddinovich xalqaro moliya munosabatlari barqarorligini

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

76 
 
 
III-BOB. XALQARO MOLIYA MUNOSABATLARIDA MAMLAKAT 
VALYUTA SIYOSATINING AHAMIYATI VA O`ZBEKISTON 
RESPUBLIKASINING  XALQARO MOLIYA  MUNOSABATLARIDAGI 
ISHTIROKI 
 
3.1. O’zbekiston respublikasi valyuta siyosatining asosiy jihatlari, valyuta 
siyosati doirasidagi amalga oshirilgan ishlar tahlili 
Davlat  mustaqilligiga  erishilishi  bilan,  O‘zbekiston  Respublikasi  oldida 
inflyatsiya  jarayonlari  va  ishlab  chiqarish  tushkunligiga  barham  berish,  bozor 
talablariga javob beradigan moliyaviy tizimni vujudga keltirish, xalqaro valyuta va 
savdo  tizimiga  integratsiya  qilinishga  yo‘naltirilgan  makroiqtisodiy  islohotlarni 
amalga oshirishga oid murakkab masalalar paydo bo‘ldi. 
Ushbu  ko‘rsatkichlarga  erishishni  ta‘minlashda,  O‘zbekiston  Respublikasi 
Markaziy  banki  asosiy  o‘rinlardan  birini  egallamoqda.  Chunki,  pul  muomalasini 
tartibga  solish,  kredit-bank  sohasini  nazorat  qilish,  qat‘iy  pul-kredit  va  valyuta 
siyosatini  amalga  oshirish  uning  funktsiyalariga  kiradi.  Valyuta  tartibotlari, 
xalqaro  valyuta  bozorlari,  rivojlanayotgan  va  sanoati  rivojlangan  mamlakatlarda 
qabul  qilingan  valyuta  kurslarini  qo‘llash  uslublari  masalalariga  bag‘ishlangan  bir 
qator  tadqiqotlar  mavjud.  Bu  esa,  ma‘muriy-buyrukbozlik  tizimidan  bozor 
iqtisodiyotiga  o‘tish  jarayoni  kabi  o‘ziga  xos  bir  hodisani  boshidan  kechirayotgan 
O‘zbekiston Respublikasi uchun katta qiziqish uyg‘otadi. 
O‘zbekiston  Respublikasida  amalga  oshirilayotgan  valyuta  siyosati,  bevosita 
hukumat  tomonidan  ishlab  chiqilgan  islohotlar  strategiyasiga  muvofiq  holda  olib 
borilmoqda.  Davlat  tomonidan  valyutaviy  huquqlarni  himoyalashga  doir 
mustahkam  qonunchilik  va  institutsional  asosni  yaratish bo‘yicha  chora-tadbirlarni 
kurgan  holda  -  davlat  bosh  islohotchi  sifatida  faoliyat  ko‘rsatmoqda.  Bu 
shuningdek,  valyuta  bozori  infratuzilmasini  yaratishga  doir  aniq  maqsadga 
yo‘naltirilgan  siyosatning  amalga  oshirilishida  ham  namoyon  bo‘lmoqda.  Shu 
tarzda, davlat islohotlarning murakkab bosqichlarida islohotlarni amalga oshirishga 

---

77 
 
 
kodir  bo‘lgan  yetakchi  kuch  ekanligini  ko‘rsatmoqda.  Davlat  shuningdek,  bir  qator 
maxsus  davlat  organlarini  tashkil  etish  yo‘li  bilan  islohotlarni  tartibga  solishni 
amalga oshirmoqda. Albatta, Markaziy bank davlat banki sifatida bu borada muhim 
o‘rin tutadi. 
Joriy    yilda    ichki    shart-sharoitlar    milliy    iqtisodiyotning  barqaror    o‗sishini  
qo‗llab-quvvatlovchi    xarakterga    ega    bo‗lsa,    tashqi  iqtisodiy  vaziyat,  aksincha, 
nisbatan noqulay shakllanmoqda.  
Xususan,   2018    yilning   yanvarь-sentyabr    oylarida  O‗zbekistonning   asosiy  
savdo    hamkorlari    hisoblangan    davlatlarda  iqtisodiy  o‗sish  sur‘atlarining  2017 
yilning  mos  davridagi  o‗sishga  nisbatan  pasayishi    respublikamizda  ishlab 
chiqarilayotgan  mahsulot  va    xizmatlarning    eksporti    hajmining    oshishini  
sekinlashtiruvchi omil bo‗lib xizmat qildi. 
Rasmiy    ma‘lumotlarga    ko‗ra,    joriy    yilning    yanvar-sentyabr  oylarida  
iqtisodiy    o‗sish    sur‘atlari    Rossiyada    1,8    foizdan  1,6    foizgacha,    Xitoyda    6,8  
foizdan    6,5    foizgacha,    Qozog‗istonda  4,3    foizdan    4,2    foizgacha,    Turkiyada  
10,6    foizdan    5,2    foizgachahamda  Qirg‗izistonda  4,3  foizdan  1,2  foizgacha 
pasaygan. 
Shuningdek,    mazkur    davrda    respublikamizning    asosiy    savdo  hamkorlari  
hisoblangan  davlatlar  milliy  valyutalarining sezilarli  darajada  qadrsizlanishi  ham  
tashqi  iqtisodiy  shart-sharoitlarning noqulay shakllanishiga o‗z ta‘sirini o‗tkazdi. 
Jumladan,    dollar    indeksining    oshishi    hamda    Rossiyaga  nisbatan  yangi 
sanktsiyalarning  kiritilishi  natijasida  Rossiya  rubli  AQSh    dollariga    nisbatan    15  
foizga    hamda    ushbu    davlat  iqtisodiyotiga  bog‗liqlik  darajasi  yuqori  bo‗lgan 
Qozog‗iston tengesi 9,2  foizga  qadrsizlandi.  Shuningdek,  ushbu  davrda  AQSh  
dollariga  nisbatan  Xitoy  yuani  6,5  foizga  va  Turkiya  lirasi  qariyb  60  foizga 
qadrsizlandi.  Yuqoridagi  valyutalarning  qadrsizlanishi  va  respublikamizda 
inflyatsiya    darajasining    mazkur    mamlakatlardagi    ko‗rsatkichlarga  nisbatan  
sezilarli  darajada  yuqori  bo‗lishi  natijasida  so‗mning
 
real effektiv almashuv kursi 
qariyb 15 foizga mustahkamlanishi kuzatildi. 

---

78