130
бўйича ўрганиш қон гуруҳлари ва организмнинг реактивлигини хусусиятлари орасида
ўзаро боғлиқлик мавжуд.
Масалан, бронхиал астмали беморларда ва қон гуруҳи 0 (АВО системаси),
шунингдек, гаптоглобинни
(
НР 2-2) кўпайиши кузатилади.
Фардий реактивлик бир хил ва тенг кучли қўзғатувчиларга ҳар хил фардлар
турлича реакция берадилар. Масалан, болаларни дифтерия (бўғма анатоксини билан
иммунизацияланганда фақат 20.3% болаларни антителоларни фаол ишлаб чиқилиши
кузатилади холос, 52% болаларда антителолар ишлабчиқарилиши камайганлиги
27.7%
да эса антителолар ишлаб чиқилиши кучсизлиги ошкор қилинган. Баъзи
болаларда иммунитетни ўрнига аллергия пайдо бўлади. Иммунизациялаш шароити,
болаларни ёши ва юбориладиган антигеннинг миқдори бир хил бўлгани ҳолда
реакцияларни ҳар хил бўлиши болалар организмини реактивлигини фардий
хусусиятлари билан боғланади.
Худди шундай ходиса оммавий эпидемиялар вақтида кузатилади, бу пайтда
баъзилар оғир хасталанади ва ўлади, бошқалар ўрта оғирликда касалланади,
учинчилари умуман касалланмайди.
Фардий реактивлик организмни ирсий, конституционал хусусиятларига, ёшига,
жинсига ва атроф мухитнинг таъсирига боғлиқ. Фардий реактивлик икки турлик
физиологик ва патологик бўлиши мумкин. Физиологик реактивлик организмни
таъсирловчиларга мос жавоб бериши ва организмда патологик ўзгаришларни йўқлиги
билан ифодаланади.
Патологик реактивлик организмга атроф мухитнинг касаллик қўзғатувчи
омиллар таъсирида пайдо бўлади ва организмни ҳимоя-мослашув имкониятлариниг
пасайиши ва касаллик пайдо бўлиши биланхарактерланади.
Масалан, болалар организми, исиб кетгандан, совуб кетгандан, оч қолгандан
сўнг ҳар хил касалликларга берилувчан бўлиб қолади. Шу билан бирга баъзи
касалликларда қатор функцияларни кучайиши ҳам бўлиши мумкин. Шундайларга
мисол бўлиб патологик реактивлик ҳолатидаги иситма, нафас қисиш, терлаш, қон
босимининг кўтарилиши ҳисобланади.
Патологик реактивлик организмнинг специфик ва носпецифик реакциялари
билан намоён бўлади. Специфик реакциялар беморларда ҳар бир носозлик шаклнинг
характерли манзарасини шакллантиради. (Силда дўмбоқчанинг ҳосил бўлиши,
гриппда юқори нафас йўлларининг шикастланиши, нурланиш касаллигида қон
яратувчи органларнинг заҳарланиши, гипертоник касаллигида артериолаларнинг
спазми ва ҳ.к.).
Носпецифик реакцияларга иситма, умумий адаптацион синдром, ҳимоянинг
носпецифик гуморал омиллари (комплемент, лизоцим, пропердин ва бошқалар)
кирадилар.
Турга оид резистентлик турга хос аломатлар билан ифодаланади, ҳар хил
турлар намояндаларининг турлича чидамлилиги билан ифодаланади. Масалан,
гистаминни юборишга, ҳар хил юқумли касалликларнинг қўзғатувчиларига нисбатан
худди шундай ходиса кузатилади.
Резистентлик яна организмнинг фардий хусусиятларига, ёшига ва жинсига
боғлиқ. Шуни алоҳида қайд қилиш керакки, реактивлик ва резистентликнинг ҳар хил
аломатларини алоҳида турга ажратиш организмни бу хусусиятларида аниқ ажратиб
бўлмайдиган шакллар борлиги туфайли анчагина қийиндир.
Do'stlaringiz bilan baham: