O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                 

2. Кўрсатилган асар, 226-бет. 

4. Қаранг: Ўша асар, 246-247-бетлар. 

---

 

36 

Xulosa 

Ishdan quyidagi umumiy xulosalarga kelindi: 

1.  Qo„shma  gap  mavzusi  nafaqat  o„zbek  tilshunosligida,  balki  jahon 

tilshunosligida  mukammal  o„rganilgan  bo„lishiga  qaramay  uzluksiz  ta‟lim 

bo„g„inlarida  mavzuni  o„qitishga  doir  muammolar  o„z  yechimini  to„la  topgani 

yo„q. 

2. Qo„shma gap turlarining maktab, akademik litsey, oliy ta‟lim darsliklarida 

hatto  nomlanishida  uzilishlar  mavjud.  Bog„langan  qo„shma  gap,  bog„lovchisiz 

qo„shma gap terminlari o„zi atayotgan tushuncha mohiyatini to„la qamrab olmaydi. 

Mavzuni  tushuntirishda  noaniqlikni  keltirib  chiqaradi.  Go„yo  faqat  shu  turi 

bog„langan, boshqalari bog„lanmagandek.  

3.  Bog„lovchisiz  qo„shma  gap  qismlari  ham  bog„lanadi,  faqat  ohang 

yordamida. U “bog„lovchisiz” emas. 

4. Tilshunosligimizda hatto  «qo„shma gap» terminining nomlanishi maqsadga 

muvofiq  emasligi  ilgari  srilmoqda.  Teng  qismli  murakkab  qurilmalarning 

an‟anaviy  tilshunoslikda  bog„langan  va  bog„lovchisiz  qo„shma  gaplar  tarzida 

o„rganilishida  terminologik  nomutanosiblik  mavjud.  Bunda  til  birliklarining 

iyerarxik  munosabati  qonuniyatlari  meyoriga  amal  qilinmagan.  Pog„onali 

munosabat  qonuniyatiga  ko„ra,  tilning  va  nutqning  har  bir  birligi  o„zidan  katta 

birlik  sathidagina  sintaktik  faollik  olishi  mumkin.  Shu  bois  gap  ham  gap  ichida 

emas,  balki  o„zidan  katta  birlik  –  matn  doirasida  sintaktik  faollik  olishi 

shubhasizdir.  Shuning  ularni  murakkab  sintaktik  qurilma  deb  atash  maqsadga 

muvofiqdir. 

  5.  Tobe  tarkibli  qo„shma  gaplar  uzluksiz  ta‟lim  bo„g„inlarida  ergashgan 

gaplar, ergash gapli qo„shma gaplar, tobe gapli qo„shma gap, bosh gap, ergash gap, 

tobe gap, hokim gap, havola bo„lakli gap kabi terminlar bilan yuritiladi. Terminlar 

bir xilligi ta‟minlanishi kerak.