Suv ostida sakson ming kilometr

O' n  t o ' r t  i n c h i   b o b  

JANUB IY  QUTB

Men palubaga yugurdim.

Ha!  Dengiz  b o 'm -b o 'sh   edi.  Faqat  unda-bunda 

ayrim muz parchalari va aysberglar suzar edi.  Janub 

tom on  ichkariroqda  esa  tam om an  m uz  yo'q  edi. 

Minglab qushlar havoda parvoz etib yurishar va to 'q  

ko'kdan  to rtib   zaytun  rangligigacha  bo 'lg an   turli 

rangdagi  baliqlar  to'lqinlarda  g 'ujg'on  o'ynashardi. 

Selsiy  term om etri  noldan  yuqori  uch  darajani 

ko'rsatib  tu ra r  edi.  Ufqdan  narigi  tom onda  arang

437

---

ko'zga  chalinayotgan  uzluksiz  yaxlit  muzliklardagi 

sovuqlar oldida bu bahor havosiday gap edi.

-   Biz  qayerdamiz?  -   so'radim  kapitandan.  Yura- 

gim gupullab urib tu rar edi.  -  Outbdami?

-   O'zim   ham  bilm aym an,  -   deb  javob  berdi  u .-  

Peshinda  quyosh  balandligiga  qarab  qayerda  suza- 

yotganim izni aniqlab olam an.

-   Ammo  shunday  tum anda  quyosh  ko'rinar- 

mikin?  -   bulut  qoplagan  osm onga  qarab  ishonch- 

sizlik bilan so'radim  men.

-   Yarim  m inutgina  m o'ralasa  bas,  shuning  o'zi 

kifoya,  -   deb  javob  berdi  kapitan.  Janub  tom onda 

«Nautilus»dan o 'n  milya narida dengiz sathidan ikki 

yuz m etrcha balandlikda yolg'iz  orol ko'zga tashla- 

nib turardi.  Biz o 'sh a tom onga yo'l tutdik, dengizda 

qoyalar bo'lishi m um kinligini hisobga olib, juda se- 

kin suzar edik.

Bir soatdan so 'n g  biz orolning o'ziga yetib oldik., 

Ikki  soat  davomida  uni  aylanib  chiqdik.  Orol  sohili 

to ‘rt-b esh   milya  kelar  edi.  Torgina  b o 'g'oz  uni  al- 

laqanday yerdan  ajratib  tu ra r edi.  Ehtimol,  bu y an ­

gi,  no m a’lum   q it’adir.  Bu  yerning  mavjudligi  bilan 

Mori taxm inining to'g'riligi tasdiqlanganday bo'ldi. 

O 'tkir  zehnli  olim  Janubiy  qutb  bilan  oltm ishin- 

chi  parallel  oralig'ida  dengiz  shim oliy  yarim   shar- 

da sira uchram aydigan darajada ulkan suzar m uzlar 

bilan  qoplanganligiga  diqqatni  jalb  etgan  edi.  Ana 

shu kuzatuvdan u Janubiy qutb doirasida qandaydir 

q it’a  bor,  degan  xulosaga  kelgan  edi.  Chunki  ays- 

berglar  dengizda  emas,  balki  faqat  yerdagina  h o ­

sil  b o 'la  oladi.  M orining  hisobicha,  Janubiy  qutbni 

o'rab  olgan  yaxlit  m uzlar  diam etri  to 'r t  m ing kilo- 

m etrli keng halqani tashkil etadi.

Shu  orada  «Nautilus»  sayozlikka  tiqilib  qol- 

m aslik  uchun  juda  ulkan  qoya  chiqib  turgan  so-

438

---

hildan  uch  kabeltcha  berida  to 'xtadi.  Qayiq  suvga 

tushirildi.  Kapitan,  asbob-uskunalarni  ko'tarib  ol­

gan  ikki  m atros,  Konsel  va  m en  unga  o'tirib  oldik. 

V aqt ertalab soat o 'n lar cham asi edi.

Bugun  hali  Ned  Lendni  ko'rm agan  edim.  Afti­

dan,  kanadalik  o 'zining  m ag'lub  bo'lganini  ta n   ol- 

gisi kelmas edi.

Eshkaklar bir necha bor eshilgach,  qayiq qum loq 

sohilga kelib to'xtadi.

Konsel  sohilga  sakrab  tushm oqchi  bo'lib  turgan 

edi, am m o m en uni to'xtatdim .

-   Kapitan  Nemo,  -   dedim   m en,  -   bu  yerga  b i­

rinchi  bor  qadam   qo'yish  sharafi  sizga  m uyassar 

bo'lm og'i kerak!

-   T o 'g 'ri  aytasiz,  janob  professor,  -   deb  javob 

berdi kapitan.  -  Aytganingizni ikkilanm ay bajo kel- 

tiram an,  chunki  am inm anki,  m engacha  bu  yerga 

hech qachon inson oyog'i tegm agan!

U shu so 'zlam i ayta turib, qum  ustiga yengil sak­

rab  o'tdi.  Kuchli  hayajon,  aftidan,  uning  yuragini 

tez urishga m ajbur etgan edi. U qoya ustiga chiqdi- 

da,  qo'lini  ko'kragi  ustiga  cham barak  qilib  olib,  qi- 

m irlam ay  jimgina  chaqm oq  ko'zlari  bilan  shu  qutb 

yerlarini  qabul  qilib  olayotganday  qarab  turardi. 

Shu  h o latda  bir  necha  m inut  turgach,  bizga  qarab 

qichqirdi:

-  M arham at, janoblar, yerga tushinglar!

Men  o 'sh a  zahotiyoq  sohilga  sakrab  tushdim . 

Ketim dan  Konsel  ham   tushdi.  M atroslar  qayiqda 

qolishdi.

Yer  qizg'ish  tu fd a n 1  iborat  bo'lib,  u stid an   tu - 

yilgan  to sh   yoyib  qo'yilganday  edi.  Uning  ustini 

o'chib  qolgan  lava  oqim laridan  qolgan  to sh   qo­

yalar, jilvir to sh  parchalari qoplagan edi.