Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

817 - САВОЛ: 
МОДЕЛЛАШ АСОСАН НИМАНИ КЎЗДА 
ТУТАДИ? 
ЖАВОБ: Моделлаш доимо объектни аниқ тарифлашни кўзда 
тутади. Бирор ҳодиса ва жараён ҳақидаги эмпирик ва интеллектуал 
тасаввурларимизни аниқ таърифлашгина ҳодиса ва жараёнларнинг 
кечишини олдиндан айтиб беришга ва бу билан мазкур моделларнинг 
қўлланилиш чегарасини текшириш ва аниқлаш имконини беради. 
Календарнинг пайдо бўлиши, табиат жараёнлари, кун ва туннинг 
тенгланиши, сувнинг кўтарилиши ҳамда пасайишининг ва бошқа 
жараёнларнинг алмашиниб туришини акс эттиришларнинг барчаси 
ахборотли моделнинг натижасидир. 
КЎРСАТМА: 1. Илмий тадқиқот ишини олиб боришда 
моделлаш тадқиқот усулидан фойдаланиш тадқиқот объекти ва 
унинг ташкилий-тузилмавий кўринишини ифодалаш тили асосида 
ифодаланишига имконият яратади ва ундай жараён бошқаришни 
кафолатлайди. 
2. Моделлаш ёрдамида кузатиш ва кўриш ҳамда амалда бажариш 
мумкин бўлмаган ҳолатлар устида эксперимент ўтказишни амалга 
ошириш мумкин. 
3. Таълим жараёнида моделлаш илмий билиш методлари 
имкониятларидан самарали фойдаланилса ижобий педагогик 
самараларга эришилади. 

---

519 
818 - САВОЛ: 
МОДЕЛЛАШ ЖАРАЁНИ ҚАНДАЙ АМАЛГА 
ОШИРИЛАДИ? 
ЖАВОБ: Моделлаш ҳар доим бошқа илмий ва махсус усуллар 
билан бирга қўлланилади. Аввало, моделлаш эксперимент билан 
чамбарчас боғлиқ. Шу сабабли ҳам жараён ва ҳодисаларнинг модели 
яратилиб, кейин моделдан махсус алгоритм ёрдамида ечим олинади, 
ўша ечимларни тадқиқот объекти, муаммо мақсади ва вазифаларига 
тўғри келиши текширилади. Бунда моделнинг манбага нисбатан 
адекватлиги, унинг муаммо ечими билан адаптацияланиши, муаммо 
ечимларининг модель ечими билан идентификациялануви ва ҳоказо 
модель билан манбадаги ўхшашлик мезонлари текширилади. 
КЎРСАТМА: Педагогик илмий тадқиқот ишларини олиб 
боришда ҳам моделлаш илмий билиш методларидан фойдаланишга 
ҳаракат қилинг. Бунга сабаб моделлаш ёрдамида ҳодиса ва жараёнлар 
кечишининг турли вариантларини кўриб,таҳлил қилиш имконияти 
яратилди ва албатта оптимал вариантни танлашга ҳам кенг 
имкониятлар яратади.