Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

815 - САВОЛ: 
МОДЕЛЛАШ – БУ ҚАНДАЙ ЖАРАЁН? 
ЖАВОБ: Моделлаш – бу ҳодиса ва жараёнлар кечишини 
ифодаловчи моделни яратиш жараёнидир. 
Моделлашда объектлар жонли ва жонсиз тизим ёки тизимлар 
бўлиши мумкин. Улар: физик, кимёвий, биологик, географик, 
астраномик, муҳандислик конструкциялари, таълимий ва бошқа 
ижтимоий жараёнлар ҳамда лойиҳаланадиган манбалар ва ҳ.к. 
КЎРСАТМА: Илмий тадқиқот ишида моделлаштиришга тўғри 
келса, унда тадқиқот объекти, мақсад-вазифалари ва ҳимояга олиб 
чиқиладиган ҳолатлар қаралаётган тадқиқот иши бўйича ту-
зиладиган ташкилий-тузилмавий моделнинг асосий параметрлари 
бўлиб ҳисобланади. Муаммонинг ишланганлик даражаси 
фойдаланиладиган модель учун пропедивтик материал бўлиб 
ҳисобланади, унинг методологик асослари эса дидактик материал 
вазифасини бажаради. 
816 - САВОЛ: 
МОДЕЛЛАШ ТУРЛАРИ ҲАҚИДА ҚАН-
ДАЙ ФИКРДАСИЗ? 
ЖАВОБ: Моделлаш, уларнинг мақсад, вазифа (мазмун-
моҳияти)га қараб қуйидаги турларга бўлинади: 
1. Физик моделлаш. 
2. Математик моделлаш. 
3. Электр моделлаш 
4. Кибернетик моделлаш. 
5. Аналог моделлаш. 
6. Кимё реакторларини моделлаш. 
7. Стохастик моделлаш. 
8. Ахборотли моделлаш ва шу кабилар. 
КЎРСАТМА: 1. Моделлаш ёрдамида биз фақатгина янгиликни 
билибгина қолмасдан, балки билимларни ривожлантириш 

---

518 
имконига ҳам эга бўламиз ва айниқса билимларни ўқитиш ва 
тарқатишда ҳам улар ишончли дидактик асос ҳамдир. 
2. Моделнинг амалий аҳамиятини барча жабҳаларда кўриш 
мумкин. Айниқса, болаликда ўйинчоқлар – реал олам нусхаси 
бўлиб, уларнинг боланинг ривожланиши ҳамда тарбиясида муҳим 
аҳамият касб этади. Улар болаларни келажакдаги турли ҳаётий 
ҳолатларга руҳий нуқтаи назардан тайёрлайдиган муҳим восита 
ролини ўйнайди. 
3. Ҳар қандай моделнинг моҳияти муайян объектларнинг 
қўйилган масалани ечиш учун зарур ва етарли бўлган хоссаларини 
ажратиб олиш ҳамда тасвирлашдан иборат бўлмоғи лозим.