4. Hudud ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida g’azna ijrosini samarali tashkil
etish
Ma’lumki, insoniyat rivojlanishi tarixidagi har qanday mamlakat farovonligi
bu erda amal qilayotgan davlat qudratiga, o’z navbatida, ixtiyoriy davlatning kuch-
qudrati esa uning o’z vazifalarini nechog’li darajada to’laqonli bajarishi bilan
belgilanadi. Har qanday tuzumda davlat zimmasiga yuklanadigan o’ta murakkab
vazifalar ijrosi esa avvalo ulkan xarajatlar oqimini shart qilib qo’yadi, bu esa o’z
navbatida daromadlar barqarorligini, shuningdek, ijtimoiy-siyosiy sharoitning turli
omillari tufayli daromadlar va xarajatlar tarkibida yuzaga keladigan doimiy
o’zgarishlar evaziga ularni avvalo iqtisodiy-moliyaviy richaglar orqali bir-biriga
mutanosiblashni taqozo qiladi. Iqtisodiy tarix sahifalarida daromad manbalari yoki
hajmining to’satdan ko’payishi hodisasi emas, xarajatlarning kutilmaganda
yo’nalish va ko’lam nuqtai nazaridan o’sishi voqeasi aksar hollarda kuzatilishi
inobatga olinsa, xarajatlardan kelib chiqib daromadlarni rejalashtirish maqsadga
muvofiq emas (bu ko’pincha soliq va yig’imlar miqdori yoki stavkasini oshirish
ko’rinishidagi taktikani talab qiladi), daromadlar o’zgarishiga qarab xarajatlar
oqimini davriy rejalashtirib va boshqarib borish esa ishonchliroq, soddaroq
aytganda, “daromadga qarab buromad” tamoyili makon va zamon omilidan
nisbatan xoli tarzda ko’proq qo’l keladi.
Hamma zamonlarda ham o’z davri uchun mushkul bo’lgan ijtimoiy-iqtisodiy
muammolar echimi, shuningdek, avvalgi davlat moliyasi tizimining ayrim salbiy
asoratlari, geosiyosiy vaziyat va boshqa muhim masalalar bizning mamlakatimiz
taraqqiyotiga o’z ta’siri mavjud bo’lgan hozirgi paytda Davlat byudjeti pul
mablag’larini samarali hamda o’zaro mutanosiblikda rejalashtirish va boshqarish
borasida oqilona siyosat bir qator omillarning, jumladan, jahon iqtisodiy-moliyaviy
inqirozining salbiy ta’siri engil kechishini ta’minlamoqda.
Davlat byudjetining daromadlar va xarajatlar pul oqimini rejalashtirishning
asosiy maqsadi Davlat byudjeti pul mablag’larini boshqarish uchun asoslangan
hisob-kitoblar ko’rinishida poydevor bo’lib xizmat qilish bo’lsa, o’z navbatida
544
Davlat byudjeti pul mablag’larini boshqarishning maqsadlari quyidagilardan
iborat:
– byudjetlarning daromadlar va xarajatlari o’rtasidagi vaqtinchalik kassa
uzilishlarini operativ bartaraf etish;
– byudjetdan mablag’ oluvchilarning xarajatlar to’lovini o’z vaqtida amalga
oshirish;
– hududiy (respublika) g’azna hisobvaraqlari (HG’H (RG’H))dagi pul mab-
lag’laridan samarali foydalanish.
Do'stlaringiz bilan baham: |