Farmatsevtika sanoati texnologiyasi

21-rasm. Mikroto‘qima maydalagich:
1 — motor; 2 — qopqoq; 3 — plastmassa idish; 4 — shisha idish.
1
2
3
4

---

77
qochma kuchi ta’sirida xomashyo asbob devori yuzasi tomon
harakatlanib siqiladi. Natijada ajratma suzgichlar va asbob de-
vor teshikchalaridan o‘tib, jo‘mrak orqali to‘plagichga o‘tadi
(22-rasm).
Bu usulda ajratma olish jarayonining tez ketishi xomashyo
o‘ta maydalanganligi tufayli parchalangan hujayralardan bio-
logik faol moddalarning yuvilib chiqishiga asoslangan. Bunda
dializ, osmos, diffuziya kabi hodisalar asosiy omil hisoblanadi.
Bu usul texnika xavfsizligi tomonidan noqulay, jarayon uzlukli
hamda qo‘l kuchi talab etadigan bo‘lganligi uchun ishlab chi-
qarishga joriy etilmagan.
22-rasm, a. RPA asbobi:
1 — RPA; 2 — ekstraktor;
3 — xomashyo
uzatkich;
22-rasm. Sharbat ajratkich:
1  — suzgich material;
2 — g‘alvirsimon
idish; 3 — jo‘mrak;
4 — qopqoq.
2
1
3
4
2
3
1

---

78
Ultratovush yordamida ajratma olish.Ultratovush to‘lqinlari
ham ajratma olish jarayonini tezlashtirishi mumkin. Bunda
ultratovush to‘lqinlari tezligiga mos ravishda butun idish haj-
mida, hatto hujayralar ichida ham galma-galdan siqilishi (bo-
sim) va vakuum jarayonlari sodir bo‘ladi. Ajratma olish maqsa-
dida ultratovush to‘lqinlari tebranish tezligi 500—800 Hz.li
magnitostriksion manbalardan foydalaniladi.
Masalan, 500 Hz.da 15—20 daqiqa ichida xina, angish-
vonagul, valeriana, belladonna va kuchala tindirmalari olingan.
Xuddi shu sharoitda shoxkuyadan 10 daqiqa ichida tindirma
tayyorlash mumkin.
Sanoat miqyosida bu usul Xarkovda plantaglutsid olishda
tatbiq etilgan. Bu usul ishlayotgan xodimlar sog‘lig‘iga salbiy
ta’sir etishi, xomashyodagi ayrim biofaol moddalarning ultra-
tovush ta’sirida parchalanishiga olib kelishi mumkin. Shu sa-
babli har bir xomashyo uchun o‘ziga xos alohida texnologiya
ishlab chiqish kerak bo‘ladi.
RPA yordamida ajratma olish. RPA — tanaga joylashtirilgan
rotor va statordan tashkil topgan bo‘lib, teshikchalarga, kon-
sentrik holda joylashgan tishlarga ega. Rotorning ichki qismida
maydalashga va aralashtirishga mo‘ljallangan pichoqlari yoki
kurakchalari bo‘lishi mumkin.
Bu sohada yetukli mutaxassis bo‘lgan M.A. Balabudkinning
«Ïóëüñàöèîííûå àïïàðàòû â õèìè÷åñêîé ïðîìûøëåí-
íîñòè» nomli kitobida batafsil ma’lumotlar keltirilgan.
RPAning faol ishlashi — teshikchalar kattaligiga, rotor-
ning aylanish tezligiga bog‘liq. RPA yordamida qisqa vaqt ichida
(60—90 daqiqada) yuqori sifatli ajratma olish imkoni mavjud.
Apparat tanin, chakanda moyi tindirmalari olishda sinovdan
yaxshi o‘tdi.
Oddiy tindirmalar. Bularga sanoat miqyosida ishlab chiqa-
rilayotgan ko‘pchilik tindirmalar misol bo‘la oladi. Oddiy tindir-
malarning nomlari va asosiy ko‘rsatkichlari: 
Murakkab tindirmalar. Bular bir nechta o‘simlik xomashyo-
laridan olingan ajratmalardir. Murakkab tindirma tarkibiga ki-
ruvchi hamma xomashyolar 1—8 mm kattalikda maydalanadi,
yaxshilab aralashtiriladi, ajratma perkolatsiya, maseratsiya-sir-
kulatsiya yoki zamonaviy tezlashtirilgan usullarning birida olinadi,
yot moddalardan tozalanadi, baholanadi va qadoqlanadi.

---

79
Tindirmalarni baholash. Tindirmalar
sifati davlat farmakopeyasi va normativ-
texnik hujjatlar asosida tekshiriladi. Tindir-
malarning tashqi ko‘rinishi, spirt quvvati
yoki zichligi quruq qoldiq, og‘ir metallar
va ta’sir etuvchi modda miqdori tekshiri-
ladi. Tindirmalar hidi va mazasi xomashyo
bilan bir xil va tiniq bo‘lishi kerak. Tindir-
malar tarkibida spirt quyish rasmiy usulda
qaynash harorat bo‘yicha haydash usulida
(tillatsiya usuli) va norasmiy refraktometrik,
quruq qoldiq bo‘yicha va xloroform yorda-
mida aniqlanadi.