"makroiqtisodiyot"

4-mavzu. ISHCHI KUCHI VA ISHSIZLIK. 
                                                                 Reja 
Tayanch so’z va iboralar:    Ishsizlik, ishchi kuci, friksion  Ishsizlik, tarkibiy  
Ishsizlik, davriy ishsizlik,   iqtisodiy faol aholi,  mehnat bozori, real ish haqi, ishchi 
kuchiga talab,  ishchi kuchi taklifi. 
 
1.  Ishsizlik tushunchasi va ishsizlik darajasining o’lchanishi.                                                           
2.  Ish izlash va Friksion ishsizlik. 
3.  Real ish haqi  va tarkibiy ishsizlik. 
 
 
 

---

41 
 
1.Ishsizlik tushunchasi va ishsizlik darajasining o’lchanishi 
Ishsizlik  ko’pchilik  odamlarga  to’g’ridan-to’g’ri  va  qattiq  ta’sir  qiladigan 
makroiqtisodiy muammo hisoblanadi. Ko’pchilik uchun ishdan ajralish bu yashash 
standartlarining  pasayishi  va  psixologik  tushkunlik  degani.  Ajablanarli  emaski, 
ishsizlik  siyosiy  debatlarning  tez  tez  takrorlanib  turadigan  mavzulari  va  o’sha 
siyosatchilar  o’zlarining  maqsadli  siyosatlari  ish  yaratishga  yordam  berishini 
takidlashadi.  Iqtisodchilar  ishsizlikni  uning  sabablarini  bilib  olish  va  ishsizlikka 
tasir  qiladigan  jamiyat  siyosatlarini  rivojlantirishga  yordam  berish  uchun 
o’rganishadi.  Shunday  siyosatlardan  bazilari  masalan  job-training  dasturlari 
odamlarga ish topishda yordam beradi. Boshqalari, ishsizlikdan sug’urtalash bazi 
bir  zarurat,  ehtiyoj,  yo’qchiliklarni  yengillashtiradi.  Yuqori  minimal  ish  haqi 
qonunlari  misol  uchun,  ishchi  kuchining  eng  kam  layoqatli  va  tajribali  a’zolari 
orasida ishsizlik darajasini ko’tarib yuboradi deb o’ylashadi. Bizning ishchi kuchi 
bozori  to’g’risidagi  muzokaralarimiz  haligacha  ishsizlikni  inkor  qilib  kelmoqda. 
Ayniqsa,  milliy  daromad  modeli  iqtisodiyot  har  doim  to’liq  bandlikda  bo’ladi 
degan  faraz  bilan  qurilgan.  Haqiqatda,  ishchi  kuchi  tarkibidagi  har  bir  shaxsda 
ish  mavjud  emas.  Barcha  ochiq  bozor  iqtisodiyotida,  har  qanday  vaqtda  bazi 
odamlar ishsiz bo’lib kelishgan. 
Iqtisodiyotning  beqaror  rivojlanishi  oqibatida,  iqtisodiy  pasayish  davrida  ishlab 
chiqarish resurslari to’liq foydalanilmay qoladi.  
YaIMni  yaratishda  qatnashadigan  iqtisodiy  resurslarning  eng  asosiylaridan 
biri  bo’lgan  mehnat  resurslaridan  to’liq  foydalanilmaslik  ishsizlikda  namoyon 
bo’ladi. 
Makroiqisodiy  tahlilda  mehnat  resurslari  emas  balki  ishchi  kuchi 
kategoriyasidan ko’proq foydalaniladi.