Maktabgacha yoshdagi

Proyektiv testlarda testning asl maqsadi tekshiriluvchiga sir 

bo‘ladi. Ya’ni shunday topshiriq beriladiki, tekshiriluvchi top-

shiriqni bajarayotib nimani aniqlashi mumkinligini bilmaydi. 

Masalan, mashhur Rorshaxning «Siyoh dog‘lari» testi, tugal-

lanmagan hikoyalar kabi testlarda bir narsaning proeksiyasidan 

go‘yoki ikkinchi bir narsaning mohiyati aniqlanadi. 1921-yilda 

kashf etilgan «Siyoh dog‘lari» va ularga qarab tekshiriluvchining 

nimalarni eslayotganligi, dog‘lar nimalarga o‘xshayotganligiga 

qarab, uning shaxs sifatidagi yo‘nalishlari, hayotiy tamoyillari, 

qadri yatlarga munosabati, ishni bajarish paytidagi emotsional 

holatlari aniqlanadi. Bu testlar juda noyob, qimmatli, lekin uni 

faqat professional psixologgina qo‘llashi va natijalarni mohiro-

na tahlil qi lishi talab qilinadi.

---

32

Test metodi orqali bolalarning umumiy aqliy taraqqiyot 

darajalari va ayrim psixik jarayonlarning (tafakkur, xayol, 

xotira) qanchalik rivojlanganlik darajasi aniqlab taqqoslanadi. 

Test metodi yordami bilan bolalarning o‘z yoshlariga nisbatan 

normal taraqqiy etganliklari yoki orqada qolganliklarini ham 

aniqlash mumkin. Qo‘llaniladigan testlar orasida intellektu-

al testlar katta ahamiyatga ega. Intellektual testlarda bola-

larning umumiy aqliy taraqqiyot darajalari aniqlanadi. Test 

vazifalari bolalar ning o‘yin faoliyatlari bilan bog‘lansa, bola-

lar bunday vazifalarni bajon-u dil bajaradilar. Masalan: biron 

butun narsaning mayda bo‘laklarga ajratib tashlangan qism-

larini yig‘ib murakkab va chiroyli animatsiyalar yasay olish, 

turli labirintli suratlardan to‘g‘ri yo‘lni topa bilish vazifalari-

ni bajarishda foydalanish mumkin. Masalan: test metodida 

bolalarga topshiriladigan vazifalar bir necha variantda bo‘lib, 

ular  kuchlari yetgan variantlardagi vazifalarni bajaradilar. Har 

bir bajarilgan vazifaga ball sistemasida baho qo‘yib boriladi. 

Vazifalardan qanchasini bajarganligi va to‘plangan baliga qa-

rab, bolalarning o‘rtacha taraqqiyot darajasi aniqlanadi.