Jahon tarixi

Savol va topshiriqlar
1.  Hindistonda о ‘matilgan Buyuk Britaniya mustamlakachilik tariiblari 
haqida nimalami bilib oldingiz?
2.  Mustamlakachilar Hindistonni qay tariqa boshqardilar?
3.  Sipohilar qo ‘zg ‘olonining sabablarini tushuntirib bering.
4.  Buyuk Britaniya  hukumati qo ‘zg ‘olonni bostirish  uchun  qanday 
choralar ко ‘rdi?
5.  Qo ‘zg‘olonning tarixiy ahamiyati nimalardan  iborat?
32-§.  XIX  asrning  70-yillarigacha  bo‘lgan 
davrda  Xitoy
Sin imperiyasi qudratining  zaiflashuvi.  Siz 20-mavzuda 
Sin  sulolasining  bosqinchilik  urushlari  olib  borganligini 
bilib  olgan  edingiz.
Topshiriq
Xitoyda  Sin  sulolasi  hukmronligi  qachon  va  qay  tariqa 
o ‘matilganligini aniqlang.
Biroq  XVIII  asr  oxirlariga  kelganda  imperiyaning  isti- 
lochilik  qudrati  zaiflashdi.  Iqtisodiy  turg‘unlik  va  mamlakat 
aholisining  asosiy  qismini tashkil  etuvchi  dehqonlarning  qash- 
shoqlashuvi  dehqonlarni  qo‘zg‘olon  ko‘tarishga  majbur  etdi.
Shu tariqa  Xitoy  ichki ziddiyatlar iskanjasida qoldi.  Hukm- 
ron  sulola  umri  tugayotgan  tuzumni  butun  choralar  bilan 
saqlab  qolishga  urindi.  Hukmron  tabaqalar  siyosatiga  qarshi 
har  qanday  bosh  ko‘tarish  shafqatsizlik  bilan  bostirildi.  Bu 
davrda  Xitoyga  Buyuk  Britaniya  va  Fransiya  savdogarlarining
119

---

kirib  kelishi  kuchaydi.  Ularning  faol  harakatlari  Xitoy  hu- 
kumatini  xavotirga  solib  qo‘ydi.  Chetelliklarning  mamlakatga 
ko‘plab  kirib  kelishining  oldini  olish  maqsadida  imperator 
1757-yilda  Xitoy  bandargohlarini  tashqi  savdo  uchun  yopiq 
deb  e’lon  qildi.  Shu  tariqa  Xitoyni  tashqi  dunyodan  ajratib 
qo‘yish  siyosati  boshlandi.
Tashqi  savdo  imperator  amaldorlari  nazorati  ostida  faqat 
Guanjou  porti  orqaligina  olib  boriladigan  bo‘ldi.  Xitoyning 
o‘zini-o‘zi  yakkalab  qo‘yish  siyosati  feodal  tartiblarining  saq- 
lanishiga  xizmat  qildi.  Uning  iqtisodiy,  ijtimoiy  va  madaniy 
rivojlanishiga  katta  zarar  yetkazdi.  Imperator  ma’murlari  fan 
va texnika  sohasida boshqa xalqlarning yutuqlarini rad  etdilar. 
Mamlakat  qoloqlik  botqog‘iga  botib  qoldi.
Shunday  bir  sharoitda  Buyuk  Britaniya  hukumati  Xitoyni 
o‘z  savdogarlari  uchun  ochishga  butun  choralar  bilan  urindi. 
Sin  imperatorining  qaysarligini  sindirish  uchun  unga  bir 
bahona  kerak  edi.