Quloq tomoq

SURDOLOGIYA VA ESHITISHNI PROTEZLASH
Surdologiya  – audiologiyaning bir bo‘limi bo‘lib, kar-
likka olib keluvchi yoki sabab bo‘luvchi bir qator patologik 
holatlarni davolash va ularning oldini olish chora-tadbirla-
rini o‘rganish bilan shug‘ullanadi.
Hozirgi paytda quloq og‘irligi deganda eshitishning 
shunday pasayishi tushuniladiki, bunda kuchli ovozni ham 
eshitish qiyinlashadi, bunda odam hatto yonida gapirilsa 
ham eshitmaydi.
Bu ikkala holatni kar-soqovlikdan farqlash kerak. 
Kar-soqovlik tu’g‘ma (eshituv analizatorining rivojlan-

---

58
masligi tufayli) yoki orttirilgan bo‘lib, odatda, bolalik-
da boshidan o‘tkazilgan o‘tkir yallig‘lanish kasalligi yoki 
yuqumli kasalliklar oqibatida paydo bo‘ladi. Kar-soqov 
bolada nutq rivojlanmagan bo‘ladi.
Ko‘pincha quyidagi sabablar quloq og‘irligiga olib keladi: 
1. Markaziy nerv sistemasi kasalliklari; 2. O‘tkir yuqumli 
kasalliklar; 3. Mahalliy yiringli jarayonlar  va  o‘rta quloq-
ning shamollashi hamda uning rinit bilan birga kelishi, bu-
run shilliq qavatidagi distrofik jarayonlar, adenoidlar va 
yuqori nafas yo‘llarining boshqa patologik holatlar bilan 
qo‘shilib kelishi; 4. Ichki quloqdagi distrofik o‘zgarishlarga 
zo‘rayib boruvchi nevritga aloqador quloq og‘irligi, otosk-
leroz, Menyer kasalligi va boshqalar kiradi. Bular patologik 
jarayonlari bilan bir-biridan farqlanadi; 5. Travmalar: mexa-
nik (ishlab chiqarish, maishiy, sport travmalari va h. k.), 
shovqindan, vibratsion, ruhiy, kimyoviy-toksik nurlanishlar, 
akustik, barotravma, medikamentlar, tug‘ish, yuqumli ka-
salliklar tufayli yuzaga kelgan shikastlanishlar. Gapirish qo-
biliyati bo‘lgan odamdagi qulog‘i og‘irlik va karlik oqibatida 
nutq asta-sekin monoton, noritmik va boshqa ko‘rinishlarda 
o‘zgarib boradi. Bordi-yu, kasallanish bolalikda rivojlansa, 
ayniqsa, bola gapirishni o‘rganmagan paytda yoki hali yaxshi 
gapira olmaydigan bo‘lsa, u holda bunday bolada soqovlik 
paydo bo‘la boshlaydi. Bunday bolalar maxsus kar-soqovlar 
maktabida o‘qitilib, ular gapni harakatlar orqali tushunadi-
lar va gapiradigan bo‘ladilar.
Qulog‘i og‘irlik va karlikka olib keladigan kasalliklar-
ning diagnostikasi tegishli bo‘limlarda keltirilgan. Eshituv 
analizatori funksiyasini aniqlash topik diagnostikaga asos-
lanadi. Topik diagnostikadagi asosiy masala tovush o‘tka-
zish sistemasi zararlanishini tovushni qabul qilish sistemasi 
zararlanishidan ajrata bilishdan iborat.
Eshitish buzilishining oldini olish surdologiyaning aso-
siy vazif alaridan biridir. U faqat burun va uning atrofi-
da joylashgan suyak kovaklari, o‘rta quloqdagi o‘tkir yal-
lig‘lanish jarayonlari, bola larning yuqumli kasalliklari va 

---

59
23-rasm. Eshitish apparatlarining turlari:
a) quloq orti turi; b) eshituv  yo‘liga solinadigan turi.
a
b
boshqalarni oldini olibgina qol masdan, aholining kasbi va 
maishiy sharoitlarini sinchiklab o‘rga nishni talab qiladi. Bu 
jihatdan qulog‘i og‘irroq bolalar va o‘smir larni dispanse-
rizatsiyadan o‘tkazishga katta ahamiyat beriladi.