Fiziologiyasi va gigiyenasi


Erkaklik jinsiy  hujayralari



Download 12,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet39/390
Sana31.12.2021
Hajmi12,82 Mb.
#245684
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   390
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.) (4)

Erkaklik jinsiy  hujayralari.  Erkaklik jinsiy  hujayralari  -  sper- 
m atazoidlar  yoki  jonzotlar  erkaklik  jinsiy  bezlar  -   tuxumchalar 
yoki  urug'donlarda  katta  miqdorda  hosil  bo'ladi.  Tuxumchalar  tos 
suyagidan  tashqarida  teri-muskul  xaltachasida.  qorin  devorining 
oldingi  qismi  foizi  hisoblanuvchi  moshonkada  yotadi.  U rug'don- 
la rju ft jinsiy  bezlar  bo'lib,  ular  erkaklik jinsiy  hujayralari  -   sper- 
matazoidlam i  ishiab  chiqaradi.  Bundan  tashqari,  erkaklik  jinsiy 
a'zolarining  o ;sishini  va  ikkilamchi jinsiy  belgilarini  stimullovchi 
testosteron  jinsiy  gormonini  ham  ishiab  chiqaradi.
Voyaga  yetgan  odam larda  urug'donlarning  massasi  20-30  g, 
8-10  yasharlik  bolalarda  0,8  g.  15  yoshli  bolalarda -   7  g  ni  tashkil 
etadi.
U rug’don  (tuxumcha)  tashqi  tomondan  fibrozli  po'stloq  bi­
lan  qoplangan,va’ni  uning  ichki  vuzasidan  keyingi  qismi  bo'ylab 
unga  ajratib  turuvchi  biriktiruvchi  to 'qim a  tutashadi.  Ana  shu  tu- 
tashm adan  yupqa  biriktiruvchi  bo'lm achalar  tarmoqlanadi  va  ular 
bezni  200-220  ta  bo'lakchalarga  bo'ladi.  Bu  bo'lakchalarda  urug* 
kanalchalari  va  oraliq  biriktiruvchi  to'qim alar  farqlanadi.
Tuxumning  keyingi  qismiga  urug'don  ortig'i  tutashgan  b o'lib 
undan uzunligi 45-50  mm  keladigan urug'  chiqaruvchi  yo'l  (oqim) 
chiqadi.  U rug'don  ortig'ining  bosh  qismiga  tuxumdan  10-12  ta 
ingichka  olib  ketuvchi  kanalchalar  chiqadi.  Bu  kanalchalar  orqali 
urug'dondan  urug'  chiqariladi.
Tuxumning urug'  kanalchalarida jinsiy jihatdan yetilganidan ke­
yin  spermatozoidlarning  hosil  bo'lishi  kuzatiladi  (spermatogenez). 
Organizmning  jinsiy  faolligi  davri  davomida  urug'don  tinimsiz 
ravishda  spermatozoidlarni  ishiab  chiqaradi.  Lekin  ular,  tashqi 
muhitga  vaqti-vaqti  bilan  chiqariladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Yetilgan  spermatozoidlar  boshchasi.  o 'rta  qismi  va  dumdan 
iborat  bo'ladi,  dumining  qisqarilishi  natijasida,  spermatazoidlar- 
ning  harakati  ta'm inlanadi.  Spermalarning  harakati an ish  tezligi
2-3  mm/min.  Spermatazoidlarning to 'lig 'ich a yetilishi  va jam lani- 
shi  urug'don  ortig 'i  va  urug'don  pufakchalarida  yuz  beradi.
0 ‘simirlarning  organizmi  yetilish  davridan  boshlab  kanalcha 
chi gal 1 iklarida  bir  kecha-kunduzda  millionlab  spermatazoidlar ho­
sil  bo'ladi.  Bir marta tashqariga chiqarilayotgan spermada 500  mln 
va undan  k o'p  spermatazoidlar chiqariladi.  Yetilgan  spermatazoid­
lar  erkaklar  organizmida  bir  oyga  yaqin  yashaydi.  so ‘ngra  qariydi 
va  parchalanadi.
Jinsiy  q o 'zg 'alish   paytida  urug'don  ortig'ida  yig'ilgan  sper­
matazoidlar,  urug'don  ortig'i  sekreti  bilan  urug‘  chiqaruvchi  y o i  
orqali  urug'don  pufakchalari  tom on  harakatlanadi.  U rug'don  or- 
tig'ining  sekreti  muhitni  suyultiradi.  bu  bilan  spermatazoidlarning 
tez harakatlanishini  ta'm inlash bilan  birga spermatazoidlarni faqat­
gina  urug'don  pufakchalaridagina  emas,  balki  tashqariga  chiqaril- 
ganidan  keyin  ham  oziqlantiradi.
Jinsiy  q o 'zg 'alish   bilan  bir  vaqtda  chiqishida  siydik  pufagidan 
siydik  chiqaruvchi  kanalning  har  ikki  tom onidan  ushlab  turuvchi 
pufaksimon  bezlar  sekret  ham  ishlab  chiqaradi.  Bezning  sekreti 
spermatazodlarning  harakatchanligini  faollashtiradi.
Kuchli  jinsiy  q o 'zg 'alish   vaqtida  siydik  chiqarish  kanalining 
keyingi  qismiga  avval  pufakchasimon  bezining  sekreti  ajratiladi, 
so'ngra spermatazoidlar va,  nihoyat,  urug'don pufaklarining ajrali­
shi  yuz beradi.  Prostata  bezining  sekreti va urug'don  pufakchalari- 
ning  spermatazoidlarning qo'shilishi  natijasida sperma hosil  b o 'la­
di.  Har bir jinsiy akt paytida  1-6 ml  gacha sperma ajraladi.  Sperma 
siydik tanosil  kanalining jinsiy  a ’zoning  bosh  qismiga  ochiladigan 
tashqi  teshigi  orqali  chiqadi.
Jinsiy  a ’zoning  terisi  uning  boshini  asosida  olat  chetlarini  ho­
sil  qiladi.  Uning  ichki  tomonidan  turli  o'lcham lardagi  vog'  bezlari 
joylashgan  bo'ladi,  ularning  sekreti  esa,  o 'z   navbatida,  oqimtir 
moyning  hosil  bo'lishida  ishtirok  etadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi



Download 12,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   390




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish