Fiziologiyasi va gigiyenasi

K ichik  maktab  yoshi  (ikkinchi  bolalik  davri).  Bu  yosh, 
7 yoshdan  11  yoshgacha  b o ig a n   davrni  o 'z   ichiga  oladi.  Kichik 
maktab  yoshida  rivojlanish  nisbatan  tekis  kechadi.  Bir  yilda  tana 
uzimligi  o'rtacha  4-5  sm  ga,  og'irlik  — 2 -3  kg  ga,  ko'krak  qafasi 
aylanasi  esa  1,5-2  sm  ga  ortadi.  Q o'l  muskullarining  kuchi  ortadi, 
oyoqlar  muskullarining  ham  kuchi  ortadi.
Bu yosh uchun eng xarakterli  belgi gavdaning y o 'g 'o n  muskul­
larining  rivojlanishi  hisoblanadi,  bolalar katta -  katta qadamlar  bi­
lan  haraktalanishga  qodir  b o ia d i  va  mayda  va  aniq  harakatlar  qi- 
lishga  qiynalib  qoladilar.  9-10   yoshli  bolalarning  bilak-bilaguzuk 
suyaklarini  suyaklanishi yuz beradi va q o 'l bo'g'inlarining m uskul­
lari  rivojlanadi,  qo'lning  aniq,  mayda  harakatlari  kuchli  shakllana 
boshlaydi.
Skeletning  suyaklanishi  va  o'sishi  davom  etadi.  Ammo  yelka­
ning  chuqur  joylashgan  muskullarining  zaifligi  va  umurtqa  po- 
g'onasi  tanasining  katta  egiluvchanligi,  xat  yozgan  paytdagi  no­
to 'g 'ri  holatda  o'tirishi  ularning  qad-qomatini  tutib  vurishini  bu- 
zilishiga  asosiy  sabablardan  biri  b o ia d i.  Bundan  tashqari,  maktab
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mebellari  o ic h am in in g  tana  proporsiyasiga to 'g 'ri  kelmasligi  ham 
buning  sababchilaridan  biri  bo'ladi.
Yetti  yoshlik davr.  sut tishlarini  doimiy tishlar bilan  almashinish 
davri  sifatida  m a'lum .  ovqat  hazmi  tizim ining  kelgusi  rivojlanishi 
davom  etadi.  Organizmning  energetik  sarfi  pasayadi,  yurak  va  na­
fas  tizimlari  faoliyati  kamayadi.  7  yoshda  bosh  miva  katta  yarim- 
sharlari  po'stlog'idagi  nerv  to'qim alarining  tabaqalanishi.  asosan. 
tamomlanadi. Asab hujayralari  o'zlariga xos bo'lgan shakllarga ega 
bo'ladi  va  voyaga  yetgan  odam lar  hujavralariga  o'xshash  b o iib  
qoladi.  Bosh  miyaning  turli  qismlarini  bir-biriga  b o g io v ch i  assot- 
siativ  tolalar  kuchli  rivojlanadi.
Asab  jarayonlari  ancha  jiddiy  darajada  kuchli  va  muvozanat- 
lashgan holatga keladi.  Barcha turdagi  ichki torm ozlanishlar yetarii 
darajada aniq  namoyon b o ia d i:  qo'zg'atuvchilarning tabaqalanishi 
juda vengil  kechadi.  shartli  reflektor bog'lanishlar juda tez mustah- 
kamlanadi.  Lekin  ichki  tormozlanish  ilgarigidek kuchaytirish maq- 
sadida  mashqlar.  takrorlashlar talab  qiladi.
Ilgari  qayd  qilingan  miyaning  p o ’stloqosti  tuzilm alariga  po'st- 
loqning  boshqaruvchilik  ta'siridagi  ayrim  yetilm aganliklar  bu 
yoshda  faol  diqqat  va  fikrlarning  jam lanishini  aniqlovchi  mexa- 
nizmlarning  takomillashmaganligi  qayd  qilinadi.
Yetti  yoshga  kelib  bolalarda juda  vaxshi  «uchib  ketadigandek» 
haqiqiv  yurish  va yugurish  namoyon  bo'ladi.  Shartli  harakat  reak­
siyalari  ko'pchilik holatlarda yuqoridagiga  mos  holdagi  q o i,  oyoq 
va  gavda harakatlari  bilan  birgalikda  kechadi.  lekin  ular 4 -6   vosh- 
lardagiga  qaraganda  ancha  kam  b o ia d i.
M aktabgacha  yoshdagi  bo'lgani  singari,  kichik  maktab  yoshida 
ham  q o 'zg'alish  jarayoni,  tormozlanish  jarayonidan  ustun  b o i a ­
di.  bu  esa  asab  hujayralarining  nisbatan  tez  och  qolishiga  va  char- 
chashning juda  tez  rivojlanishiga  olib  keladi.
10-11  yoshlarda  bosh  miya  p o 'stlog'ining  rivojlanishi.  odatda, 
voyaga  yetgan  odamniki  darajasiga  yetadi.  Po'stloq.  po'stloqosti 
tizim larining  o'zaro  b o g iiq lig i  bosh  rolni  egallaydi,  buni  esa  bo­
laning  oliy  asab  va  ruhiy  lunksiyalarini  shakllanishidagi  asosiy 
muhim  omil  deb  qarash  mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---