Fiziologiyasi va gigiyenasi

6. 4.  Ko‘rish analizatori
KoVrish  analizatori  tashqi  dunyodagi  narsalarning  hajmi,  ra- 
ngi,  shakli.  masofasi  haqida tasavvur hosil  qilishga yordam beradi. 
M ehnat  faoliyatida  ko'rish  analizatori juda  muhim  rol  o'vnaydi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

K o'zning  bevosita  ta ’sirlovchisi  yorug'lik.  binobarin.  yorug'lik 
k o 'z retseptorlariga ta'sir etib. ko'rish sezgisini  hosil qiladi.  K o'rish 
organik  10-12  yoshgacha  morfologik va  funksional jihatdan  rivoj- 
lana boradi.
K o ‘zning  tuzilishi.
  K o 'z  soqqa  va  uni  o'rab  turgan  yordamchi 
apparatdan tashkil topgan.  K o'z soqqasi  yumaloq bo'lib. k o 'z kosa- 
si  chuqurchasida joylashgan.  Uning  devori  uch  qavatdan:  tashqi  -  
oqsil  parda  (sklera).  o 'rta  -   tomirli  parda  va  ichki  -   to 'r  pardadan 
iborat.  Oqsil  qavat  (sklera)ning  rangi  oq  bo'lib,  bir qismi  qovoqlar 
ostidan  ko'rinib  turadi.  Skleraning  orqa  tomonidagi  qismi  teshik 
bo'lib,  ko'rish  nervi  shu  teshikdan  o'tadi.  Skleraning  oldingi  qis­
mi  tiniq,  qavariqroq  bo'lib,  shox  pardani  hosil  qiladi.  Tashqi  yoki 
sklera  qavatning  1/5  qismi  muguz  pardaga,  4/5  qismi  orqa  oqsil 
pardaga  to 'g 'ri  keladi.  Shox  pardada  qon  tom irlar  bo’lmaydi.
O 'rta  -   tomirli  pardada  qon  tom irlar  va  pigment  ko ’p.  Tur­
li  kishilarda  pigm ent  miqdori  har  xil  bo'ladi.  B a'zi  odamlarda 
ko'zning  o 'rta  pardasi  pigm entsiz  bo'lib,  qon  tom irlar  ko'rinib 
turadi.  Shuning uchun  ko'zi  qizg'ish  bo'ladi.  Tomirli  parda oldingi
— rangdor  parda.  o 'rta -  kipriksimon tana va orqa -  xususiy  tomirli 
qismga  bo'linadi.  Rangdor  pardalar  ikki  xil:  radial  va  halqasimon 
shakldagi  silliq  muskullar joylashgan  bo'lib,  halqasimon  m uskul­
lar  qisqarganda  esa  qorachiq  kengayadi,  Rangdor  pardaning  o'rta- 
si  teshik  bo'lib,  u  qorachiq  deb  ataladi.  Kipriksimon  tana  tomirli 
pardaning  qalin  tortgan  o 'rta  qismini  egallab  turadi.  Kipriksimon 
tananing  ichki  qismida  silliq  muskul  tolalardan  iborat  kipriksimon 
m uskullar  bo'ladi.  Kipriksim on  muskullar,  kipriksmion  boylamlar 
yordamida  gavharning  pay  va  xaltachasiga  birikadi.
K o 'z  soqqasining  ichki  pardasi.  ya'ni  to 'r  parda  murakkab  tu ­
zilgan  bo'lib,  rivojlanishiga  ko'ra  ko'rish  nervi  bilan  bir  butun  hi­
soblanadi.  T o'r  parda  ko'zning  butun  bo'shlig'ini  qoplab  turadi. 
Turli ta'sirni  qabul  qiluvchi  130  mln ta tayoqcha va 7 mln kolbacha 
shaklidagi  hujay ralar to ’r pardaning  retseptorlari  hisoblanadi.  K o 'z 
soqqasining  yadrosi  suyuq,  gavhar  va  shishasimon  tanadan  iborat.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Rangdor  pardaning  orqasida yasmiq  shaklidagi, juda  tiniq,  ikki 
tomoni  qavariq  linza -  gavhar joylashgan.  Gavharning  orqa tom o­
ni  oldingi  tom onga  qaraganda  qavariqroq  bo'ladi.  Gavhar  yarim 
suyuq  bo'lib,  yupqa  tiniq  kapsula  ichida  joylashgan.  Gavharda 
qon  tomirlari  boMmaydi.  Uni  k o 'z  kameralarini  to id irib   turadigan 
maxsus  suyuqlik oziqlantiradi.  Shox parda bilan rangdor pardaning 
o'rtasida  kichkina  bo'shliq  bo'lib,  u  ko'zning  oldingi  kamerasi 
deyiladi.  Rangdor parda bilan gavhar o'rtasida ham bo'shliq bo'lib, 
u