Fiziologiyasi va gigiyenasi

Nazorat savollari:
1.  Oliy  asab  faoliyati  haqida  Gippokrat  v  Pavlov  ta’limotlarini  kelti- 
ring.
2.  Shartli  va shartsiz  reflekslar odam  hamda  hayvon  organizmi  uchun 
qanday  ahamiyatga ega?
3.  Oliy  asab  faoliyatining tiplari  va sifatiy xususiyatlarini  ayting.
4.  Bolalar rivojlanishining asosiy  bosqichlari tavsifini ayting.
5.  Shartli  va shartsiz reflekslarning tormozlanishini tushuntiring.
6.  Bolalarning  oliy  asab  faoliyatining  voyaga yetgan  odamlarnikidan 
qanday  farqi  bor?
VI  BOB.  ANALIZATORLAR  FUNKSIYALARINING 
UMUMIY  QONUNIYATLARI
Axborotni qabul  qilish  va qayta ishlash analizatorlar, y a'n i sezgi 
a ’zolari  orqali  amalga  oshiriladi.  Tashqi  olamdagi  ta'sir,  nerv  sig- 
nallari holida bosh mivadagi  nerv markazlariga yetkaziladi.  Bu sig- 
nallar  bosh  miyaning  turli  b o iim larid a  qayta  ishlanib,  uning  oliy 
b o iim id a   sezish,  tasavvur  qilish,  anglash  bilan  yakunlanadi.
I.  P.  Pavlov  har  bir  analizator  bir-biriga  b o g iiq   b o ig a n   uchta 
periferik,  o ik azu vch i  va markaziy  qismdan  iborat ekanini  birinchi 
b o iib   isbotladi.  Retseptorlar  analizatorlarning  periferik  qismi  h i­
soblanadi,  bular  m a'lum   ta'sirga javob  beruvchi  nerv  uchlari  bilan 
tugaydi.  Retseptorlar tuzi 1 ishi. joylashishi.  funksiyasiga k o 'ra  turli 
xil  b o ia d i.  Q o 'z g ‘alishni  retseptordan  bosh  miya  katta  varimshar- 
lariga  o ’tkazuvchi  markazga  intiluvchi  nevronlar  analizatorning 
o'tkazuvchi  qismini  tashkil  etadi.  Bosh  miya  katta  yarim sharlari- 
ning  m a'lum   retseptorlardan  ta'sirni  qabul  qiluvchi  qismlari  anali-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

zatorning  markaziy  qismini  tashkil  etadi.  Analizatorning  barcha 
qismlari bir butun holda ishlavdi.  Qandavdir analizatorning bir qis­
mi  shikastlansa,  uning  funksiyasi  buziladi.
Odamning mehnat faoliyatida analizatorlarning roli juda muhim. 
Agar  bolaning  turli  a'zo lari dan.  turli  sezgi  a'zolaridan  ta ’sir  kam 
borsa,  bosh  miya  rivojlanishdan  orqada  qoladi.  Tashqi  olamdagi 
turli  xil ta ’sir avval  retseptorlarda,  so ‘ngra  bosh miya b o ‘limlarida 
analiz  qilinadi.  Ta'sirning  har tom onlam a  nozik  analizi  bosh  miya 
katta  yarimsharlarida  amalga  oshadi.