Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
60 
“Ommaviy madaniyat” ning qiyofasi quyidagicha: 
1. U millati, yoshi, joyi, ijtimoiy xususiyatlarga bog’liq bo’lmagan ommaviy 
iste’molchilarga ega bo’ladi; 
2. Bu madaniyat namunalarini yaratish jarayonining o’zi ommaviy xususiyat kasb 
etib, industriyaning maxsus ko’rinishini o’zida namoyon qiladi, ya’ni unda yuz minglab 
kishilar band bo’lib, ularning “matbuot qiroli”, – shou tomoshabinlari, kino, TV, estrada 
yulduzlari bo’ladi. 
Ommaviy madaniyat kishilarni hayotni befarq kuzatuvchi tomoshabinga 
aylantiradi, o’zlari ham mavjud hayotni go’yo sarob kabi tasavvur qiladilar. 
Hozirgi globallashuv sharoitiga kelib “ommaviy madaniyat” orqali milliy 
qadriyat va an’analar tizimini, tubdan o’zgartirishga harakat qilinmoqda. Bu borada esa 
G’arb mamlakatlari tomonidan madaniyat “qoliplari”ni ishlab chiqarilayotganligidan 
kelib chiqib, aytish mumkinki, bu o’zgarish avvalo, g’arbona individualizm tomon 
harakat qilinayotganligidan darak bermoqda. Bu bilan globallashuv sharoitidagi 
“ommaviy madaniyat”ning ta’siri natijasida milliy madaniyatlarini o’ziga xosligining 
yo’qolib borishi, kam sonli xalqlarning o’z tili va urf-odatlarini unitishi, hattoki, uning 
yuqolib ketishi holatlarini keltirib chiqaradi. Jahonda g’arbona kiyinish keng 
tarqalayotgan bir paytda o’ziga modaga aylanib borayotgan libosini kiygan, aslida 
manqurtlik kasalligi ko’rinishlaridan biri – “ommaviy madaniyat” ko’rinishining 
umumjahon madaniyatiga aylanayotganidan dalolat bermoqda. “Ommaviy madaniyat” 
kishiga insoniylik, shaxs martabasini beradigan milliy madaniyatidan, ma’naviyatidan, 
tarixiy xotiradan mahrum etadi. 
“Ommaviy madaniyat” fenomeni vujudga kelishida reklama, moda, mass-media 
muhandisligi, dizayn, xullas, ongga ta’sir etuvchi vositalarning ahamiyati katta. 
“Ommaviy madaniyat” ko’pincha keng aholi qatlamiga xush kelishi uchun sodda va 
ahamiyatsiz mavzularga e’tibor qaratgani uchun dindor va madaniyatshunoslar 
tomonidan yuzaki, iste’molparast, sensualist (sensualizm – bilish nazariyasida sezgilarni 
bilishning asosiy manbai deb tan oluvchi yo’nalish) va buzuq, deb tanqid qilinadi. 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, yoshlar ma’naviy dunyosini shakllantirish 
hamda «ommaviy madaniyat» tahdidlarining oldini olishda oila, mahalla, maktab, 
ta’lim tizimi muassasalari va mehnat jamoasining ta’siri katta. Mustaqillik yillarida 
ushbu institutlar tizimi va hayotida tub o’zgarishlar sodir bo’ldi. Ushbu o’zgarishlar 
bugun ta’lim-tarbiya jarayonlarini yangi davr nuqtai nazaridan tashkil qilishga undaydi.