Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
447 
va hurmatga sazovor bo’ladi», - deydi alloma. U karam va muruvvatni ota-onaga 
o‘xshatsa, vafo va xayoni egizak farzandlarga o‘xshatadi. Lekin alloma har bir qanday 
ehsonni saxiylik deb tushunmagan. Saxovat deb isrofgarchilik qilishni, minnatni 
qoralagan. Ularni (saxovat, himmatni) tor ma’noda olmagan, aksincha, chuqur ijtimoiy 
ma’noda, keng ko’lamda olgan, ularda, bir tomondan, aqliy, yirik didaktik qoidalardan, 
jamiyatni tuzatadigan vosita va odamlar ulug‘langan tekinxo‘rlar qoralangan. 
Qanoatni — sharaf va izzatning tantanasi desa, davlatli ta’magirni xor va 
pastkash deb ataydi. Shuning uchun ham yoshlikning qadriga yetish, eng yaxshi 
xislatlarni o‘zida tarkib toptirish, nafs istagidan o‘zining tiyishini ulug‘laydi, 
takabburlik, manmanlik, faqat o‘z foydasini ko‘zlab ish yuritish, yolg‘onchilik, nodon 
va johillik, ikkiyuzlamachilik, ta’magirlik, shoshma-shosharlik, yalqovlik, haromdan 
hazar qilmaslik kabi illatlarni qoralab, ulardan xalos bo`lish yo`llarini ham bayon etadi. 
Uning quyidagi ruboiysi ana shu yomon illatlar insonni ma’naviy olamga olib 
borishi mumkinligi haqidagi hukmidek tuyiladi: 
Uch fe’l erur kishiga qotil oxir, 
Qotillik aro zahri halohil oxir. 
Buxl atla birin, birin havo bil oxir, 
Kil ujbin ham alarga dohil oxir. 
Demak, Alisher Navoiy o‘zining asarlari bilan bir qatorda, Ilmiy-axloqiy 
asarlarida o‘zi orzu etgan insonga xos axloqiy fazilatlar deb qanoat, saxovat, himmat, 
muruvvat, vafo, to‘g‘rilik, ilm, rostgo‘ylik, tavozu’, adab va boshqalarni tushungan, ana 
shu xislatlar tarkib topgan insonda yomonlik, razillik bo’lmasligi,unday inson yashagan 
jamiyat ham ravnaq topishi, barcha xalq baxt-saodatga erishishi mumkin deb 
hisoblagan. 
 
Adabiyotlar: 
1.Hoshimov K, S.Ochil. O‘zbek pedagogikasi antalogiyasi. T.: O‘qituvchi, 2010. 
2.Xasanboyev J., To‘raqulov X., Xaydarov M, Xasanboeva O. Pedagogika 
fanidan izohli lug‘at. – T.: Fan va texnologiya, 2009.– 672 b. 
3.Kaldbekova A.S. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyotidan labaratoriya 
mashg‘ulotlari. T.: 2013. 
4.A.Sohibov. Milliy pedagogika taraqqiyoti tarixi. O‘quv qo’llanma. Toshkent. 
“Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti”. 2004 yil. 
5.Niyozov G‘. Axmedova M. Pedagoika fanidan seminar mashg‘ulotlari. T.: 
Noshir. 2010. 
6.Ismoilova Z. Pedagogikadan amaliy mashg‘ulotlar. T.: 2001. 
7.Avloniy A. Turkiy guliston yoxud axloq. – Toshkent: O‘qituvchi 1993. 
8.Pedagogika / O‘quv qoml. J.Hasanboev va boshq. – Toshkent: “Fan”, 2006. 
9.O‘zbek pedagogikasi antologiyasi/Tuzuvchilar: K.Hoshimov. – Toshkent: 
“O‘qituvchi”, 2010. 

---