Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-- 
 
ma‘lumotlarni  alohida  yig‗ish  maqsadga  muvofiq  emas.  Ular  bir-birlari  bilan  o‗zaro 
yaqindan bog‗langanlar va axborotlarni o‗zaro almashtirmasalar ham bo‗ladi. 
Birlamchi hisob axborotlarni  yig‗ish,  ro‗yhatga olish,  jamlash,  saqlash hamda  uni 
bundan  keyin  ishlab  chiqish  uchun  uzatishdan  iborat  bo‗ladi.  Birlamchi  hisobning 
axborotlari  BHATdagi  boshqaruv,  moliyaviy  hamda  boshqaruv  qarorlarini  tayyorlash 
va  ularni  qabul  qilishda  birlamchi  axborotlardan  foydalanuvchi  boshqa  tizimchalar 
uchun teskari aloqani ta‘minlaydi. 
Shu  munosabat  bilan  yirik  korxonalarda  BHATni  yaratishda  ularni  birlamchi 
hisobga asoslangan tizimchalarga ajratish kerak. 
Yirik 
korxonalarda 
BHAT 
yordamida 
hisob 
axborotlarini 
ishlab 
chiqish birlamchi,  boshqaruv va moliyaviy  hisobning uchta  bosqichida  olib  boriladi 
(18.3  -  rasm).  Har  bir  bosqichda  hisob  axborotlarini  yig‗ish,  ro‗yhatga  olish,  ishlab 
chiqishning  uslubiyotiga  muvofiq  iqtisodchi,  hisobchi,  moliyachi  va  tahlilchilarning 
o‗zaro bog‗langan AIJ (HAIJ) yaratiladi. 
Ma‘lumotlarni  ishlab  chiqish  uchun  AIJni  bevosita  hisobning  har  xil  bosqichlari 
bo‗yicha  mutaxassislarning  ish  joylarida  qo‗llanishi  qog‗oz  manbalaridan  eng  kam 
foydalanishni, axborotlarni ishonchliligi va to‗liqligini ta‘minlaydi. 
AIJ vazifaviy uchastkalar bo‗yicha tashkil qilingan, ulardan har biri yoki birlamchi 
hisob  (materiallar,  tayyor  mahsulotlar,  tabelli  hisob)  bilan  yoki  xo‗jalik  operatsiyalari, 
(moddiy  boyliklar,  asosiy  vositalar  va  nomoddiy  aktivlar,  mehnat  va  ish  haqi, 
moliyaviy-hisoblash  operatsiyalari,  tayyor  mahsulotlar  va  ularni  sotishning  hisobi 
bo‗yicha) uzluksiz ro‗yhatga olish va ishlab chiqish amalga oshiriladigan buxgalteriya 
hisobining  belgilangan  ob‘ektlari  bilan,  hamda  yig‗ma  hisob  va  hisobotlarni  tuzish, 
rejalashtirish va tahlil filish, hamda ichki audit bilan bog‗langan. 
Uchastkalarni  ajratishda  shuni  hisobga  olish  kerakki,  har  bir  uchastka  quyidagi 
talablarga javob berishi kerak: 
·        o‗zining xo‗jalik operatsiyalari va majmuasiga ega bo‗lishi; 
·        o‗zining  boshqa  uchastkalar  bilan  tugashuvchi  schyotlarining  ko‗plab 
rejalariga ega bo‗lishi; 
·        o‗zining,  faqat  unta  xos  bo‗lgan,  birlamchi  hujjatlar  va  hisobot  shakllariga 
ega bo‗lishi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---