Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

3.Yirik korxonalar hisobi masalalarini kompyuterda qayta ishlash 
texnologiyalari 
 
Yirik  korxonalarda  buxgalteriya  hisobini  avtomatlashtirish  muammosi  hozirgi 
zamonning  eng  muhim  vazifalaridan  biri  bo‗lib  qolmoqda.  Bu  hammadan  avval  katta 
hajmdagi  axborotlarni  yig‗ish,  qayta  ishlab  chiqarish,  ularni  tahlil  qilish  va  ulardan 
boshqaruv qarorlarini qabul qilishda o‗z vaqtida ratsional foydalanishdan iborat. 
Katta  hisoblash  mashinalari  davrida  yirik  sanoat  korxonalari  uchun  birinchi 
buxgalteriya  hisobining  avtomatlashtirilgan  tizimlari  (BHAT)  yaratilgan.  Bunday 
hisoblash 
axborotlarni 
ishlab 
chiqishni 
avtomatlashti-rishga 
imkon 
bergan. 
Respublikadagi  iqtisodiy  o‗zgarishlar,  hamda  SHKlar-ning  paydo  bo‗lishi  bu  sinfdagi 
hisoblash vositalarining deyarli to‗liq yo‗qolib ketishiga olib keldi. Hisob axborotlarini 
markazlashmagan  holda  ishlab  chiqish  keng  tarqaldi.  SHKdan  foydalanish  axborot 
manbalarini vositachilar (hisoblash markazlari, korxonalarning axborotlarini tayyorlash 
bo‗yicha  bo‗limlari  va  boshqalarni)  chetlab  o‗tgan  holda,  ushbu  axborotning 
foydalanuvchisi  hisobiga  yaqinlashtirdi,  hamda  SHK  zaminida  hisobchining 
avtomatlashtirilgan  ish  joyini  (HAIJ)  yaratishga  olib  keldi.  Hisob  axborotlarini  ishlab 
chiqarishning  barcha  tadbirlarini  bevosita  ish  joyida  avtomatlashtirishning  imkoniyati 
paydo bo‗ldi. 
Hozirgi  vaqtda  BHATning  yangi  iste‘molchilari  —  yirik  korxonalar  menejerlari 
uchun  bozor  sharoitlarida  nafaqat  hisob  vazifalarini  avtomatlashtirish,  balki 
korxonalarni  boshqarishning  samaradorligini  oshirish,  moliyaviy  muvozanatni  saqlab 
qolish,  barqaror  foyda  olish  imkoniyati  muhimdir.  Shuning  uchun  ham  yirik 
korxonalarning BHATi quyidagilarni ta‘minlashi kerak: 
•  buxgalteriya  hisobi,  rejalashtirish,  korxona  moliyaviy-xo‗jalik  faoliyatining 
tahlili,  hamda  ichki  audit  vazifalarining  butun  majmuasini  avtomatlashtirilgan  holda 
yechimini; 
•  korxonadagi  ishlarning  joriy  holati  haqida  tezkor,  doimo  o‗zgarib  turuvchi 
axborotlarini  olishni.  Bunday  usul,  masalan,  o‗z  resurslaridan  samarali  foydalanishga 

---