Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

---

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-1- 
 
 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
SAMARQAND IQTISODIYOT VA SERVIS INSTITUTI 
 
 
 
 
 
 
 
     «
 Iqtisodiyotda 
axborot-kommunikatsion texnologiyalar 
va tizimlar 
» 
Fani bo’yicha 
MA’RUZA MATNI
 
 
 
 
 
SAMARQAND  2020
 

---

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-2- 
 
 
 
 
1-Mavzu: FANGA KIRISH 
Reja: 
1.  Fanning ta‘rifi va mohiyati. 
2.  Axborotlashtirilgan jamiyat haqida umumiy tushunchalar 
3.  Jamiyatning rivojlanishida axborotlashtirishning roli  
 
Tayanch so’z va iboralar: texnologiya, axborot, axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari, axborotlashtirilgan jamiyat , axborotlashtirish  
 
1.  Fanning ta’rifi va mohiyati 
«Texnologiya» grekcha so‗z bo‗lib(techne) mohirlik, ustalik, biror ishni uddalay 
olishni  anglatadi.  Bu  ma‘lum  bir  jarayonga  nisbatan  qo‗llanilgan.  Jarayon  deganda 
esa  maqsadga  erishishga  yo‗naltirilgan  xatti-harakatlar  majmui  tushunilgan.  Ushbu 
jarayon  kishi  tomonidan  tanlangan  strategiya  bilan  belgilanadi  va  turli  xildagi 
vositalar, usullar yordamida amalga oshiriladi.
 
Umumiy  hollarda  texnologiya  deganda,  mahsulotni  ishlab  chiqarish  jarayonida 
amalga  oshiriladigan  xom-ashyo,  material  yoki  yarim  tayyor  mahsulot  shakli, 
xususiyati,  holatining  o‗zgarishi,  uni  qayta  ishlash,  tayyorlash  usullarining  majmui 
tushuniladi. Bu biror bir ishni yuqori darajada uddalash deganidir.
 
Axborot  texnologiyalari  to‗g‗risida  gap  ketganda,  material  sifatida  ham, 
mahsulot  sifatida  ham  axborot  ishtirok  etadi.  Biroq  bu  ob‘ekt,  jarayon  yoki  xodisa 
to‗g‗risidagi sifat jihatidan yangi ma‘lumot bo‗ladi. Texnologiya xodimning axborot 
bilan ishlash usuli va uslubi hamda texnik vositalar orqali namoyon bo‗ladi.
 
Sanoat  ishlab  chiqarishida  har  qanday  texnologiya  mahsulotni  yaratishning 
boshidan  oxirigacha  bo‗lgan  texnologik  jarayonni  qamrab  oluvchi  tarkibiy 
elementlari  majmuining  bayonini  ifodalaydi.  Tarkibiy  elementlarining  (texnologik 
operatsiyalar)  tarkibi  ikki  asosiy  omil  bilan  aniqlanadi:  birinchidan,  mazkur 
texnologik  jarayon  asosiga  nisbatan  sifatli  usullar  va  prinsiplar  orqali,  ikkinchidan, 
mahsulotni tayyorlashning oxirgi jarayonidagi texnologik operatsiyani bajarish uchun 
jalb etish mumkin bo‗lgan asbob-uskuna vositalari orqali.
 
Uslublar  ayrim  mahsulotlarni  olishning prinsipial imkoniyatini tavsiflab beradi. 
Ularning  asosini  inson  tomonidan  o‗rganilgan  (balki  to‗liq  emas)  tabiiy  (fizik, 
kimiyoviy,  biologik)  jarayonlar  yoki  mazkur  soha  mutaxassislarining  ilmiy 
izlanishlari  natijasida  to‗plangan  tajribani  aks  ettiruvchi  ayrim  qonuniyatlar  tashkil 
etishi  mumkin.  Odatda  muayyan  bir  texnologiya,  usullar  va  prinsiplarni  belgilovchi 
butun  majmuaga  tayanadi.  Bu  majmua  elementlarining  ahamiyati  ham  turlicha. 
Ulardan  biri  ishlab  chiqarishning  texnik  jihatlarini,  ikkinchisi  ishning  iqtisodiy 
tomonini, boshqa biri tashkiliy tuzilmani belgilaydi.
 
Uslublar va prinsiplarning turlicha roli ularning texnologiya tuzilmasiga nisbatan 
ta‘siri  har  xil  bo‗lishini  keltirib  chiqaradi.  Ba‘zan  ayrim  uslub  yoki  prinsiplarning 
ishlab chiqarishga nisbatan ta‘siri hisobga olinmasligi mumkin.
 

---