Б. С. Мусаев а г р о к и м

бошқа) эса секин ютилиб, тез чиқиб кетади. Масалан, 
ҳайвонлар ва баъзи галофитлар ҳужайраларида натрий 
микдорининг кам, калийнинг кўп бўлишига сабаб К + 
нинг ҳужайрага жадал кириши билан бир вақтда N a + 
нинг ташқарига тўхтовсиз чиқиб туришидадир. Натрий 
ионларининг зарур миқдори унинг концентрация гра­
диенти бўйлаб суст диффузияланиши ҳисобига сақлаб 
турилади.
П иноцит оз.
XIX аср охирида И. И. Мечников фагоци- 
тоз ҳодисасини кашф қилган эди. 1931 йилда Льюис 
ҳайвон ҳужайраларининг плазматик юзаси гоҳ шишиб, 
гоҳ пучайиб туришига эътибор берди ва аҳён-аҳёнда бу 
усимталар бирикиб, муҳитнинг бир қисмини ўраб оли- 
шини, ҳосил булган пуфакчани протоплазманинг ички 
қисмига сўрилишини кузатди. Тирик ҳужайра том они­
дан эритмани томчи (пуфакча) ҳолатда ютилишини 
Льюис 
«пиноцит оз»
деб атади.
Ўсимликларга ҳам озиқ моддалар пиноцитоз йўли 
билан ютилиши мумкин. Бунда ютиладнган заррачалар 
ҳужайра мембранаси юзасида адсорбцияланади, сўнг 
мембрана ичкарига қараб букилиб, «ўра» ҳосил қилади. 
Заррача ўрага тушгач, мембрананинг чеккалари бирла- 
шади, пуфакча ташқи мембранадан узилиб, ҳужайра- 
нинг ичкарисига қараб ҳаракат қилади ва ферментлар 
таъсирида парчаланади (7-расм). Пуфакчанинг ҳосил 
бўлиши ва ташқи мембранадан узилиши маълум миц­
дорда АТФ шаклдаги энергия сарфланишини талаб қила- 
ди.

---

Ўсимлик танасида пиноцитозга тескари жараён — 
ҳужайраларнинг айрим кераксиз моддаларни чиқариб 
юбориши ҳам кузатилади.
СГ)С?
i
2