Тупрокшунослик

6 - Жадвал (А) 
Тупроқ структураси ва уни сувга чидамлилиги анализини натижалари. 
Қуруқ элашдаги агрегатлар (мм) 
Миқдори % 
Кесма 
№ 
Тупроқ номи 
Намуна 
олинган 
қатлам 
чуқурлиги
см. 
>10 
10-
7 
7-5 
5-3 
3-2 
2-1 
1.05 
0.5-
0.25 
6 - Жадвал (Б) 
Хўл элашдаги агрегатлар (мм) 
Миқдори % 
Кесма 
№ 
Тупроқ номи 
Намуна 
олинган 
қатлам
чуқурлиг
и
см. 
>10 10-
7 
7-5 
5-3 
3-2 
2-1 
1.05 
0.5-
0.25 

---

35 
ТУПРОҚНИНГ ФИЗИКАВИЙ ХОССАЛАРИ 
Тупроқ ҳам бошқа табиий жисмлар каби ўзига хос физикавий 
хоссаларга эга. Тупроқнинг уммий физикавий хоссалари унинг 
солиштирма, хажм оғирликлари ва говаклиги (коваклик)дан иборат. Бу 
хоссалар турли тупроқларда турлича ифодаланган бўлиб,уларни ўрганиш 
бир катор назарий ва амалий масалаларни хал қилишда мухим аҳамиятга 
эга.Тупроқнинг физикавий хоссалари тупроқда кечадиган барча жароёнлар 
йуналишларини ва характерини белгиловчи мухим курсатгич ҳисобланади. 
Ўсимликларни сув, хаво ва озуқа моддалари билан таъминланиши ҳар бир 
тупроқнинг физикавий хоссалари билан узвий боғликдир. 
 
ТУПРОҚНИНГ СОЛИШТИРМА ОҒИРЛИГИНИ АНИҚЛАШ
Маълум хажмдаги тупроқ каттик (минерал) қисмиоғирлигини шу 
хажмдаги сувнинг оғирлигига бўлган нисбатига тупроқнинг солиштирма 
оғирлиги дейилади. 
Тупроқнинг солиштирма оғирлиги унинг механиқавий, минералогик 
таркибига ҳамда чиринди миқдорига боғлик ҳолда турли катталикда 
бўлиши мумкин. Маълумки, Тупроқнинг минерал қисми органиқ қисмига 
нисбатан оғиррок, шунинг учун ҳам солиштирма оғирлик тупроқ таркиби 
туғрисида 
маълумот 
бера 
олади. 
Серчиринди 
тупроқларнинг
солиштирма оғирликлари 2,30-2,40 гр/см. куб атрофида, чириндиси 
кам бўлган бўз тупроқларни солиштирма оғирликлари эса 2,65-2,75 гр/см. 
куб атрофида бўлади. Солиштирма оғирлик катталиги ковакликни 
ҳисоблашда керак бўлади. 
Тупроқ солиштирма оғирлигини аниқлашнинг бир қатор усуллари 
мавжуд бўлиб ,улар ичида Н.А.Качинскийнинг оғирлик ва 
М.Баходировнинг хажмий усулларидан кенг фойдаланилади.