Microsoft Word nizami g?NC?Vi-sirl?R x?Zin?SI. doc

_______________ Milli Kitabxana _______________ 
16 
 
ən yaxşı hekayəsi adlandırır. Doğrudan da, Nizami "Sirlər xəzinəsi" ilə 
zəmanəsinin eybəcərliklərinə güzgü tutmuş, hər şeyi olduğu kimi göstərən bir 
poeziya aynası yaratmışdır. 
"Zalım padşahla zahidin dastanı"nda, adından görundüyü kimi, iki əsas 
surət vardır: zalım padşah və doğruçu qoca. Zalım padşah ordusuna, 
xəzinəsinə, casuslarına güvənir, doğruçu qoca isə düzlüyə. Zalım padşah 
hamını qanla qorxudub susdurmaq, özünə tabe etmək, qul vəziyyətinə salmaq 
istəyir. Doğruçu qoca isə düzlüyündən dönmür, zalımın inadını sındırır, onu 
özünə  təslim edir. Düzlüyün qarşısında cəlladın qılıncı  əlindən düşür, 
qəzəbdən bozarmış üzü gülümsünməyə  məcbur olur. Doğrudur, bu bir 
romantikadır, lakin onda güclü, inkar-edilməz bir həyat həqiqəti var. Düzlük 
eybəcərliyin, zalımlığın, qəddarlığın üzünə güzgü tutub onu özünə baxmağa, 
utanmağa, öz-özünü inkara məcbur edir. Zalım zalımlığını danır, haqqında 
zalım deyən qocanı qətlə yetirməyə hazırlaşdığı halda fikrini dəyişir, onu ifşa 
və inkar edən, heçliyini qorxmadan üzünə deyən gücsüz, zəif, onsuz da 
öldürüləcəyini düşünüb şahın yanına kəfən geyinib gələn, cəsarətli, ifşaedici 
sözlərindən dönməyən doğruçu qocaya cəza verə bilmir, əksinə, onu 
mükafatlandırır. Düzlük əyriliyə,  ədalət zalımlığa,  İntibah orta əsrlərə qalib 
gəlir.  Əyrilər çox olduğu kimi düzlər də çoxdur. Zalım padşahın casusu 
varsa, doğruçu qocanın da sevənləri, çətinə düşəndə köməyinə  gələnləri, 
gözlənilən təhlükəni xəbər verənləri var. Şərin casusluq edən nökərləri varsa, 
xeyrin də müjdə  gətirənləri var. Nizami bu iki cəbhəni, qüvvələrin 
tənasübünü doğru görür və əks etdirir. 
Nizami poeziyasında ictimai siniflərin, hakim təbəqələrlə xalqın bu 
şəkildə qarşı-qarşıya qoyulması, xalqın böyük gücünə inam, hökmdar və xalq 
probleminin tamamilə demokratik baxımdan düzgün həlli Yaxın və Orta Şərq 
İntibahının ən böyük nailiyyətlərindən biri idi. 
Nizami bununla da kifayətlənmir, yeniliyin köhnəliklə mübarizəsi, 
köhnəliyə qarşı amansız döyüşkən mövqe tutması fikrini irəli sürür. O, 
əsrlərin dumanı arxasından gələcəyə baxaraq, yeni ideyaların qələbəsi üçün 
yollar göstərir. Bu məsələdə ona əxiliyin mübariz humanist baxışları 
istiqamət verir. Xalq içərisində böyüyüb yaşayıb müdrikləşən,  şəhər 
sənətkarları ilə daim təmasda olan, qəlbi xalqın azadlığı və xoşbəxtliyi üçün 
döyünən, qələmi ilə "kiçik" adamların hüququnu müdafiəyə qalxan qüdrətli 
sənətkarı XII əsrin ən xəlqi fikir cərəyanlarından 
 
  

---