Microsoft Word nizami g?NC?Vi-sirl?R x?Zin?SI. doc

_______________ Milli Kitabxana _______________ 
6 
 
Nizaminin doğulduğu, ömrü boyu yaşadığı  və  vəfat etdiyi yer Gəncə 
şəhəridir. Bütün qədim və etibarlı  mənbələr də onun Gəncədən olduğunu 
yazır. Nizami əsərlərinin XIV-XV əsrlərə aid əlyazmalarında şairin Gəncəyə 
gəlmə olduğu barədə heç bir qeyd yoxdur. Ancaq Nizami əsərlərinin XVI 
əsrdə  və sonralar köçürülmüş nüsxələrində  "İqbalnamə"nin bir yerində  şair 
Gəncədən danışan zaman fikir yarımçıq kəsilərək aşağıdakı dörd misra 
artırılmışdır: 
 
Gəncə dənizində olsam da pünhan,  
Yerim Qum şəhridir, yurdum Qohestan.  
Təfrişdə Ta adlı bir kənd dayanıb,  
Nizami ad-sanı ordan qazanıb! 
 
Burada söhbət İranın Qum vilayətindən, oradakı Təfriş adlı elmin Ta adlı 
kəndindən gedir. Qohestan Qum vilayətinin şərqində böyük bir ərazinin tarixi 
- coğrafi adıdır. Nizami irsinin ən gözəl bilicilərindən biri kimi tanınan və 
şairin  əsərlərini yeddi cilddə  şərhlərlə birlikdə  nəşr edən Vəhid Dəstgerdi 
yuxarıdakı misraları yersiz bir artırma sayır. V.Dəstgerdi Nizaminin Əcəm 
İraqından olduğunu iddia etsə  də, yuxarıdakı misralarda irəli sürülən fikri 
qəbul etmir. Dəstgerdinin Nizamini iraqlı hesab etməsi  şairin tez-tez İraqı 
tərifləməsi, ora getməyi arzu etməsinə  əsaslanır. Halbuki, Xaqani də dönə-
dönə İraqı vəsf etmiş, ora getmək arzusunu bildirmişdir, ancaq onun şirvanlı 
olduğu məlumdur.  
Nizami İraqa getmək arzusunu bildirərkən müxtəlif şəkillərdə Gəncəni öz 
vətəni, öz ölkəsi kimi qeyd etməyi unutmur. "Ləl öz mədənindən çıxmayınca 
ona qiymət verilməz" deyən şair köklü, əsilli bir gəncəli olduğunu bir daha 
nəzərə çarpdırır. Təəssüflər olsun ki, XVI əsrdən sonra yazılan bir çox 
təzkirələrdə Nizaminin babasının, yaxud atasının  İranın Qum vilayətinin 
Təfriş elinin Ta kəndindən olduğu barədə və bu kimi fikirlər yürüdülmüşdür. 
Nizami yaradıcılığa çox erkən başlamış, ilk çağlardan sarayların diqqətini 
cəlb etmişdir. Dərbənd hakimi Bəybars ibn Müzəffərə göndərdiyi hər  şeirə 
görə qiymətli hədiyyələrə layiq görülmüş,  ərməğanı olan Afaq adlı qadınla 
evlənmiş  və ondan da 1174-cü ildə  Məhəmməd adlı bir oğlu olmuşdur. 
"Xosrov və  Şirin" poeması yazılarkən bu qadın artıq həyatda yox idi. 
Sonralar  şair daha iki dəfə evlənsə  də, Afaqı ömrü boyu böyük sevgi ilə 
xatırlamış, taleyinin uğursuzluğundan gileylənmişdir. 
  
 

---