П. Мирхамидова, А.Ҳ. Вахобов, Қ. Давранов, Г. С. Турсунбоева

5.8. Микориза. 
1881 йили поляк олими Ф. М. Каменский микориза ҳодисасини кашф 
этади. Ўсимликлар илдизи билан замбуруғлар орасидаги симбиоз микориза 
деб аталади. Микориза кўпчилик дарахтлар ва ғалладошлар оиласининг 
вакиллари орасида учрайди. Микоризада замбуруғ гифлари ўсимликнинг 
илдизлари орасига ўсиб киради. Микорнзани замбуруғлардан фикомицетлар, 
аскомицетлар ва базидиали замбуруғлар ҳосил қилади. Бу табиатда кенг 
тарқалган ҳодиса бўлиб, эктотроф ва эндотроф формалари бор. 

---

 177 
Эктотроф микоризада замбуруғ гифлари ўсимлик илдизини ҳамма 
томондан ўраб олади, ўсимликнинг илдиз тукчалари нобуд бўлган бўлади. 
Эндотроф микоризада замбуруғ гифларининг фақат бир қисмигина 
илдизнинг юза қисмида бўлиб, асосий қисми илдизнинг паренхима 
ҳужайралари орасига ўсиб киради, илдиз тукчалари тирик бўлади. 
Замбуруғ гифлари ўсимлик илдизининг шимиш юзасини оширади, шу 
билан бирга ўсимлик ўзлаштира олмаган анорганик ва органик бирикмаларни 
эритади. Ўсимликни азот билан таъминлайди, яъни органик колдиқларни 
парчалаб, аммиакли бирикмаларга айлантиради. Бундан ташқари, микориза 
замбуруғлари тупроқдан фосфорли бирикмаларни олишда ҳам ўсимликка 
ёрдам беради. Бунинг ҳисобига ўсимлик замбуруғни глюкоза билан 
таъминлайди. Глюкоза молекуласида бўлган энергия ҳисобига замбуруғ 
қийин эрийдиган фосфорли бирикмалар ва торфларни ўзлаштириш 
имкониятига ҳам эга бўлади. 
Айниқса ўсимликлардан орхидеяларда микориза ходисаси кенг 
тарқалган. Орхидеяларнинг уруғи жуда қийин униб чиқади. Чунки 
витаминлардан: никотин кислота (РР), В витамин ва бошқалар етишмайди, 
кам синтезланади. Буларни эса замбуруғлар ҳосил килади, натнжада уруғ тез 
униб чиқади. Микориза ҳодисаси дарахтлардан арча, кайин, қарағай ва бошқа 
ўсимликларда кенг таркалган. 
Микроорганнзмлар 
физиологик 
актив 
моддалар, 
витаминлар, 
ферментлар, ауксинлар, гиббереллинлар, антибиотиклар, баъзи бир 
аминокислоталарни синтезлаш хусусиятига эга. Бундай моддаларни 
бактериялар, 
замбуруғлар, 
ачитқилар, 
актиномицетлар, 
сувўтлар 
синтезлайдилар. Нитрификаторлар, азотобактериялар, туганак бактсриялари 
ва бошқа вакиллари ўсиш учун зарур бўлган барча моддаларни синтезлаш 
хусусиятига эга. 
Саволлар. 

---

 178 
1. Сув микрофлорасини изоҳланг. 
2. Тупроқ микрофлорасида қайси гуруҳ микроорганизмлар учрайди? 
3. Ризосфера бактериялари ҳақида маълумот беринг. 
4. Ҳаво микрофлорасида учрайдиган микроорганизмларни изоҳланг.