Тошкент давлат иқтисодиёт университети

7.3. Фьючерс савдосининг мақсадлари 
Фьючерс савдосининг мақсадларини биржа нуқтаи назаридан ва бутун 
хўжалик нуқтаи назаридан кўрб чиқиш лозим.
Биржа нуқтаи назаридан фьючерс савдоси бу – биржа савдосининг бозор 
хўжалиги шароитларида, бозор воситачи структуралари ҳар хил турларининг 
доимий рақобат кураши жараёнидаги ривожланиш табиий эволюцияси 
натижасидир. Реал товар билан савод олдидаги катта устунлик туфайли 
фьючерс савдоси биржага бозор иқтисодиётининг шаклланиш шароитларида 
кун кўриш, пул ишлаб топиш ва келгуси ривожланиш учун капитал 
жамғаришга имкон берди. Бошқача қилиб айтганда, фьючерс савдосини 
ривожлантирган ҳолда биржалар кўзлаган мақсад бозор муҳитида фаолият 
кўрсатиш учун зарур бўлган миқдорда даромад олиш ҳисобланади.
Бу вазифани биржалар фақат у бозор хўжалиги ривожланишининг муайян 
босқичларида унинг белгиланган эҳтиёжларига жавоб берган тақдирдагина 
амалга ошириши мумкин бўлган.
Бозор хўжалиги нуқтаи назаридан фьючерс савдосининг мақсади 
тадбиркорлар кенг доирасининг реал товар бозорида нарх ўзгаришларини 
суғурталаш, етакчи хомашё ва ёқилғи товарларини башорат қилиш, якуний 

---

92 
ҳисобда эса биржа савдосидан фойда олишга эҳтиёжларини қонндириш 
ҳисобланади.
Бозор иқтисодиётида нархни башорат қилиш имконияти ишлаб 
чиқаришнинг ривожланиш ва умумлаштириш даражаси юқорилигидан, унинг 
халқаро интеграциясидан ҳам келиб чиқади. Фьючерс биржа савдоси, 
кўрсатилган шарт-шароитларга асосланган ҳолда, бундай нархни башорат 
қилиш 
бозор 
механизмини 
яратади. 
Товар 
ҳали 
яратилмаган 
(етиштирилмаган, 
қазиб 
олинмаган), 
унинг нархи 
эса фьючерс 
шартномалари олди-сотдиси орқали мавжуд ва реал ҳаёт билан яшамоқда, 
атрофдаги рўй бераётган барча жараёнлар таъсирига учрамоқда.
Реал товар бозорида нарх ўзгаришларини суғурталаш имконияти шунга 
асосланадики, фьючерс бозори реал товарлар бозоридан алоҳида бўлиб олган. 
Бу бозорлар қатнашчилар таркиби, савдо ўтказиладиган жойи, нард 
динамикаси ва даражаси билан фарқланади.