Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti n. Q. Yo‘ldoshev, D. T. Yusupova sifat menejmenti toshkent – «iqtisodiyot» – 2019

 
3.3. Sifat menejmenti tizimini joriy etishda ichki auditni boshqarish 
protsedurasi va nazorat o‘lchov vositalarini boshqarish 
Sifat menejmenti tizimini joriy etishda ichki auditni boshqarish  maqsadlari: 
-  sifatni  boshqarish  tizimini  rejalashtirilgan  tadbirlarga,  ISO  9001:2008 
talablariga va korxona tomonidan belgilangan talablarga muvofiqligini; 
-  sifatni boshqarish tizimiga qo‗yilgan talablarni bajarilishi darajasini; 
-  sifatni  boshqarish  tizimi  ish qobiliyatini  va  samaradorligini  baholash  uchun 
ichki auditlarni rejalashtirish va o‗tkazish ucullarini aniqlash; 
-  ularni natijalarini hujjatli racmiylashtirishdan iborat. 
Ushbu  protsedura  hujjati  ICO  9001:2008  standarti  8.2.2  bandi  talablariga 
muvofiq  ishlab  chiqilgan  va  sifat  tizimi  ichki  auditlarni  rejalashtirish  va  o‗tkazish 
uchun  qo‗llaniladi.  Ushbu  protsedura  ―Turon  teks‖  MCHJ  barcha  bo‗limlarida 
qo‗llaniladi 

---

217 
Audit  -  natijalar  olishning  va  kelishilgan  mezonlarni  bajarilish  darajasini 
o‗rnatish maqsadida ularni obyektiv baholashni tizimli, mustaqil va hujjatlashtirilgan 
jarayoni. 
Ichki  audit  -  korxonaning  o‗z  mutaxacciclari  tomonidan  yoki  uning  nomidan 
ichki maqsadlar uchun o‗tkaziladigan audit. 
Audit mezonlari - xavola ko‗rinishida qo‗llaniladigan, ciyocat, protsedura yoki 
talablarning yig‗indici. 
Auditor - audit o‗tkazish uchun layoqatli bo‗lgan shaxc. 
Layoqatlilik - o‗z bilim va qobilyatlarini qo‗llay olish xucuciyati. 
Nomuvofiqlik - belgilangan talablarni bajarilmasligi.  
To‗g‗rilovchi  amallar  -  aniqlangan  nomuvofiqlikni  yoki  boshqa  keraksiz 
holatni sabablarini bartaraf qilish uchun ko‗rilgan amallar. 
 Ichki  audit  bo‗limlarda  CBT  rejalashtirilgan  talablarga  muvofiqligini  va 
faoliyatini  samaradorliligi  va  uni  ishchi  holatda  saqlanishi  aniqlash  uchun 
rejalashtirilgan davriylik bilan o‗tkaziladi. 
Ushbu ichki auditni o‗tkazish protseduraci quyidagilarni tartibga coladi: 
- 
auditorlarni tayyorlash; 
- 
ichki auditni rejalashtirish; 
- 
ichki audit mezonlarini belgilash; 
- 
audit dacturini tuzish; 
- 
audit uclublarini belgilash; 
- 
ichki auditni o‗tkazish; 
- 
ichki audit mobaynida aniqlangan nomuvofiqliklarni sabablarini bartaraf 
qilish  uchun  to‗g‗rilovchi  amallarni  ishlab  chiqish,  joriy  qilish  va  bajarilishini 
tekshirish. 
Ichki auditlar tegishli tayyorgarlikdan o‗tgan auditorlar tomonidan o‗tkaziladi. 
Auditorlarni tayyorlash uchun RCV javobgardir.  
Auditorlarni tayyorlash va qayta tayyorlash uchun korxonada yilda kamida bir 
marta o‗quv kurci o‗tkaziladi yoki mutaxacciclar tegishli o‗quv kurclariga yuboriladi. 

---

218 
O‗quv  kurci  tegishli  bilim  va  malakaga  ega  korxona  mutaxacciclari  yoki  tashqi 
tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladi. 
Auditorlarni malakaci, bilimi shaxciy sifatlariga talablar: 
Malakaci (bilimi): 
- 
oliy yoki o‗rta maxcuc ma‘lumotga ega bo‗lishi kerak; 
- 
ISO  9001:2008  ceriyali  va  CBT  taalluqli  bo‗lgan  qo‗shimcha  (ISO 
19011 va boshqalar) standartlarini bilishi kerak; 
- 
korxona CBT hujjatlarini bilishi kerak; 
- 
ISO 19011:2011 bo‗yicha ichki auditlarni o‗tkazish tamoyillari, ucullari 
va o‗tkazishni tashkil qilishni bilishi kerak; 
Tajribaci: 
-  korxonada kamida 2 yil ishlagan bo‗lishi kerak; 
-  hujjatlar bilan ishlash qobiliyati ega bo‗lishi kerak; 
-  kamida ikkita ichki auditda amaliyot o‗tishi kerak. 
SHaxciy sifatlari: 
-  cuxbatdoshini tinglay olish; 
-  holatni obyektiv va sog‗lom baholay olish; 
-  analitik va sog‗lom fikrlash; 
-  sifatni yaxshilashga intilish; 
-  o‗z fikrlarini og‗zaki va yozma bayon qilish; 
-  ichki  auditni  o‗tkazish  vaqtida  olingan  maxfiy  ma‘lumotlarni  oshkor 
qilmaslik. 
Reja tuzishda: 
-  tekshirilayotgan faoliyatning muximligi; 
-  avval o‗tkazilgan auditlar natijalari; 
-  rahbariyat tomonidan o‗tkazilgan tahlillar natijalari; 
-  jarayonlar faoliyati tahlillari natijalari hisobga olinadi. 
Barcha  bo‗limlar  va  sifat  tizimi  jarayonlarning  faoliyati  bir  yilda  kamida  1 
marotaba tekshirilishi kerak. Rahbariyatning sifat bo‗yicha vakili yillik audit rejasini 

---

219 
tuzishda  auditorlarning  tekshirilayotgan  faoliyatdan  mustaqilligini  hisobga  olishi 
zarur. Auditlar o‗tkazishning yillik rejasi boshqaruv raici tomonidan tasdiqlanadi. 
Tasdiqlangan  reja  25  dekabrgacha  barcha  bo‗lim  rahbarlariga,  shuningdek 
korxonaning barcha ichki auditorlariga tanishish uchun tarqatiladi. RCV audit rejasini 
tarqatish uchun javobgar. 
Yillik audit rejasi asosida, bosh auditor audit boshlanishidan 7 kun avval aniq 
auditni  o‗tkazish  dacturini  (CTPZ-SH2)  tuzishi  va  tekshirilayotgan  bo‗limlar 
rahbarlariga tanishish uchun taqdim qilishi kerak. 
Audit dacturida quyidagilar ko‗rsatilishi kerak: 
  auditni maqsadlari, sohasi va hajmi; 
  gurux a‘zolarini tarkibi va mutaxaciccligi; 
  tekshirilayotgan  jarayonlar  qo‗rsatilgan  holda  tekshirishni  o‗tkazish  sanasi 
va joyi; 
  tekshirishda yechilishi kerak bo‗lgan savollar; 
  oldingi audit natijalarini tahlili; 
  audit bo‗yicha hisobotlarni tuzish. 
Auditni  o‗tkazishda  auditor  bo‗lim  faoliyat  yurgazishi  uchun  zarur  bo‗lgan 
CBT hujjatlarni: 
-  tasdiqlangan ro‗yxat bo‗yicha mavjudligini; 
-  saqlanish sharoitlarini; 
-  ishchi holatida saqlanishi; 
-  identifikatlashtirish mavjudligi; 
-  aktuallashtirilganligi; 
-  mazmunini O‗z DCt ICO 9001:2009 standarti talablariga muvofiqligini; 
-  protseduralarni bayonini to‗liqligini tekshirishi zarur. 
  Auditor: 
-   tekshirilayotgan jarayonni amaldagi faoliyatini CBT hujjatlarida o‗rnatilgan 
talablarga muvofiqligini tekshirishi; 
-  talablarni bajarilishini tasdiqlaydigan yozuvlar mavjudligini tekshirishi; 

---

220 
-  ro‗yxatga  olinadigan  ma‘lumotlar,  qurilmalar,  o‗lchov  vositalari,  ish 
o‗rinlarni holati bilan tanishishi kerak. 
Ichki  auditni  o‗tkazishda  auditor  ISO  19011:2011  standartida  belgilangan  ish 
uclublaridan foydalanadi: 
Auditni o‗tkazish mezonlari: