O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta′lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

O‘quvchilarning vitaminlar va mineral moddalariga bo‘lgan kecha-
kunduzlik talabi 
 
 
 
Yosh,  
yillar 
T
ia
mi
n
, mg (
B
1
 
vi
t.)
 
R
ibofl
av
in
, mg (
B
2
 
vi
t.)
 
P
iri
dok
si
n
, mg (
B
6
 
vi
t.)
 
S
ia
n
ok
obal
ami
n
 
mg, (
B
12
 v
it.)
 
Fa
lots
in
, mk
g (
B
S
 
vi
t.)
 
Ni
ats
in
 mg, 
(PP
vi
t.
) 
A
sk
orb
in
 k
is
. mg 
(C vit
.)
 
R
eti
n
ol
, mg (
A
 v
it.)
 
T
ok
ofer
ol
, M
e (
E 
vi
t.)
, 
K
al
se
fer
o
l, M
e (
D
 
vi
t.)
 
K
al
iy, mg
 
M
agn
iy, mg
 
Fo
sfor,
 mg
 
T
emi
r, mg
 
6 
 
1  1,2  1,
3 
1,5  20
0 
1
3 
60  50
0 
1
0 
10
0 
10
00 
25
0 
150
0 
1
2 
7-10 
1,
2 
1,4  1,
6 
2,
0 
20
0 
1
5 
60  70
0 
1
0 
10
0 
11
00 
25
0 
16
50 
1
2 
11-13 
(o‘g‘il) 
1,
4 
1,7  1,
8 
3,
0 
20
0 
1
8 
70  10
00 
1
2 
10
0 
12
00 
35
0 
18
00 
1
5 
11-13 
(qiz)  
1,
3 
1,5  1,
6 
3,
0 
20
0 
17  70  80
0 
1
0 
10
0 
11
00 
30
0 
16
50 
1
8 

---

237 
 
14-17 
(o‘g‘il) 
1,
5 
1,8  2,
0 
3,
0 
20
0 
2
0 
70  10
00 
1
5 
10
0 
12
00 
30
0 
18
80 
1
5 
14-17 
(qiz) 
1,
3 
1,5  1,
6 
3,
0 
20
0 
17  70  80  1
2 
10
0 
11
00 
30
0 
16
50 
1
8 
 
Oldin oziq tolalariga boy dag‘al mahsulotlar va ulardan qilingan ovqatni 
ko‘proq  iste'mol  qilib  yurgan  bo‘lsa,  shahar  sharoitida  yuqori  navli  undan 
tayyorlangan har xil pishiriqlar, kolbasa, turlituman shirinliklar, chanqoq bosdi 
ichimliklar  tanovul  qilish  odatdagi  hazm  jarayonlarini  birmuncha  o‘zgartiradi. 
Bu holat ularda ich dam bo‘lishi, qotishi kabi noxush holatlarga olib kelishi ham 
kuzatilgan.  Uchinchidan,  talabalar  o‘qish  jarayonida  katta  ruhiyhissiy 
zo‘riqishga  duch  keladi,  ma'ruzalar  va  amaliy  mashg‘ulotlar  davomida  ularga 
qisqa  vaqt  ichida  beriladigan  bilimlarning  hajmi  keng  bo‘lib,  uni  o‘zlashtirib 
olish  anchagina  asabiylashishni  talab  qiladi.  Kunlik,  oraliq  va  yakuniy 
nazoratlar ularning yil davomida doimiy tashvishda yurishini yuzaga keltiradi. 
Bunday kuchli zo‘riqish boshqa  hayot tizimlari  singari ovqatlanish jarayoni va 
hazm  a'zolari  faoliyatiga  ta'sir  qilmay  qolmaydi.  Nazorat  ishlari,  imtihonlar, 
sinovlar  topshirish  jarayonida  yurak  urishining  tezlashishi,  qon  bosimining 
ko‘tarilishi,  kuchli  his’hayajon,  asabiylashish  natijasida  oshqozonichaklarning 
harakat  va  sekretor  vazifalari  o‘zgarib,  ovqatning  yomon  hazm  bo‘lishi,  ich 
ketishi, ba'zan esa ich og‘rishi holatlariga ham olib keladi.  
 
35-jadval  
Maktab yoshidagi bolalar uchun mo‘ljallangan bir kecha-kunduzlik oziq-
ovqat mahsulotlarining miqdori va energetik qiymati 
 
 
Mahsulotlar  
Yoshiga qarab bir kecha-kunduz davomida 
talab, g 
7-10  
11-13  
14-17  
o‘g‘illar  qizlar 
o‘g‘illar 
qizlar 
Non 
mahsulotlari 
(un 
hisobida) 
Kartoshka 
Poliz mahsulotlari 
Mevalar 
Shakar 
244 
256 
300 
224 
70 
15 
288 
320 
360 
280 
80 
20 
230 
256 
360 
280 
90 
18 
322 
320 
420 
336 
80 
20 
263 
256 
420 
336 
80 
18 

---

238 
 
O‘simlik yog‘i 
Go‘sht mahsulotlari 
Baliq mahsulotlari 
Tuxum (dona) 
Umumiy  energetik  qiymat 
(kkal) 
190 
80 
1 
2320 
222 
120 
1 
2720 
203 
80 
1 
2466 
254 
140 
1 
2933 
229 
120 
1 
2625 
 
Ko‘rib  o‘tilgan  o‘zgarishlarning  salbiy  tomonlarini  bartaraf  qilishda  va 
talabalarning  fanlarni  chuqur  o‘zlashtirib  olishida  oqilona  ovqatlanish  omili 
muhim ahamiyat kasb etadi.  
34-jadvalda talabalar uchun mo‘ljallangan bir kecha-kunduzlik oziqovqat 
mahsulotlarining taxminiy miqdori keltirilgan. 
Talaba  yoshlarning  ovqatlanishida  kuzatiladigan  kamchiliklardan  eng 
muhimi  ularning  ko‘pincha  ovqatlanish  tartibiga  to‘liq  rioya  qilmasligidir. 
Masalan,  V.I.  Smolyarning  ta'kidlashicha,  25-47%  talabalar  ertalab  nonushta 
qilmaydi, 17-30% bir kunda ikki marta ovqatlanadi, 40% i esa tushlik qilmaydi 
yoki uni ondasonda yeyishadi, 22% talaba esa kechki ovqat iste'mol qilmaydi. 
Ularning  kunlik  ovqatida  yana  oqsillar,  ayniqsa,  hayvon  oqsillari, 
vitaminlarning  kamligi  qayd  qilingan.  Hozir  talabaning  to‘la  qiymatli 
oqsillardan,  go‘shtli  ovqatlarning  qimmatligi  tufayli,  kerakligini  iste'mol  qilish 
ancha qiyin. Bu muammoni hal qilishda ular kallapoycha, o‘pka, yurak, ichak va 
shulardan  tayyorlangan  uncha  qimmat  bo‘lmagan  sardakli  ovqatlardan 
foydalanishi mumkin. Chunki bu taomlar tarkibida go‘shtda bo‘ladigan barcha 
almashinmaydigan  aminokislotalar  mavjud,  undan  150-200  g  iste'mol  qilish 
bilan vujudning oqsillarga bo‘lgan talabini bemalol qondirsa bo‘ladi. 
36-jadval 
 Talabalar uchun mo‘ljallangan kecha-kunduzlik asosiy oziqovqat