Таълими вазирлиги муқимий номли қЎҚон давлат

Endi qadimgi turkiy yozuv haqida : 

---

24 
Qadimgi Turkiy Yozuvi 38 harfdan iborat bo’lib, 4 harf unli, qolgan 34 harf unsizdir. YAna ba`zan a – e, o – u, u – yu 
harflari uchun bir harf qo’llanilgan. Bu qadimgi Yozuv o’ngdan chapga qarab yozilgan va so’zlar orasiga ikki nu qta (: ) 
qo’yilgan.
Demak, shuni xulosa qilishimiz mumkinki, qadimgi turk Yozuvi mil.avv. V asrda paydo bo’lgan va asosan oromiy Yozuvi 
asosida shakllangandir.
Urxun – Enisey yodgorligi. Qadimgi Turkiy bitigtoshlarning Urxun Yozuvida bitilgan yirik namunalari quyidagilardir.
Tunyuquq bitigtoshi, 
Kultegin bitigi, 
Bilga xoqon bitigtoshi, 
Kuli chur bitigtoshi, 
Mayun chur bitigtoshi. 
Tunyuquq bitigtoshi 2-turk xoqonligiga asos solgan Eltarish xoqonning maslaxatchisi va sarkardasi Tunyuquqka 
bag’ishlanib, 712 – 716 yillari o’yib yozilgan. Tunyuquq bu bitigni o’zi xayotligida yozdirgan. Bitigtosh Ulan – Batordan 66 
km. janubiy sharqidagi Bain TSokto degan joydan topilgan. Bitigtoshni Elizaveta Klements 1897 yili shimoliy Mo’g’iliston 
safariga borganda topgan.
Tunyuquq bitigtoshi Kultegin va Bilga xoqon bitigtoshidan mazmunan farq qiladi.
Bitigtoshda turkiylarning dushman qabilalariga qarshi kurashi, Tunyuquqning xalq oldid agi xizmatlari xikoya 
qilinadi. 
Tunyuquq Turk xoqonligi Xitoyga bo’ysundirilgan vaqtda (630 – 680 yillar) Xitoyga ko’chib ketgan Turk oilasida 
tug’ilgan. Faqat qaysi turkiy uruqqa mansubligi aniqlanmagan. Keyinchalik turklar xitoyliklardan mustaqillikka erishgan 
paytda Eltarish qutlug’ xoqon tomoniga o’tib, Bilge xoqon davrida ham Turk xoqonligida birinchi vazir va harbiy qo’mondon 
vazifalarida qolgan. Bu Tunyuquq Tosh yodgorligi Tula daryosining yuqori oqimidan, Kultegin va Bilga xoqon yodgorliklari 
atrofidan topilgandir. Faqat yodgorlikning qaysi yili o’rnatilganligi aniqlanmagan.