11
qilavermaydi va ko‘p hollarda bu kabi marketing tadbirlarini korxona o‘z ichki
resurslari bilan ham amalga oshirishi mumkin. Yana shunisi ham ma’lumki,
marketing ishiga e’tiborsiz qarashdan ko‘rilgan bevosita zarar ko‘p hollarda “tejab
qolingan” mablag‘lardan oshib ketadi
2
.
Turizm sohasidagi korxonalar kundalik amaliyotida
innovatsion marketing
faoliyatini samarali amalga oshirilishi quyidagi yo‘nalishlarda olib borilishi lozim:
- bozordagi holat to‘g‘risida axborotni o’z vaqtida olish hamda uni to’g’ri tahlil
qilish;
- marketing maqsadlarini to’g’ri yo’lga qo’yish va ularga erishishning asosiy
yo’llarini ishlab chiqish;
- resurslarni maqsadlar bilan, maqsadlarni esa iste’molchilarning talabi bilan
moslashtirish hamda bozor talabini yuqori darajada qondirish uchun mahsulot
turi va assortimentini shakllantirish;
- reklamaning rag‘batlantiruvchi tadbirlarini o’tkazish hamda bozorda o’z
o’rnini, vositachilar va xaridorlarni topish uchun harakat qilish;
- marketing tizimini yangi korxona sharoitiga moslashtirish uchun kundalik
boshqaruv ishini tashkil etish va boshqalar.
Innovatsion marketing innovatsiyalar bozori konyunkturasini o‘rganish,
innovatsion loyihani biznes-loyihalashtirish, uni amalga oshirishdan tortib
innovatsiyalarni
bozorga harakatlantirish, innovatsiyalar diffuziyasi va daromad
olishgacha bo‘lgan butun innovatsion siklning tizimli integratsiyasini ifodalab
beradi.
Innovatsion marketing jarayoni yangi mahsulot to‘g‘risidagi g’oyani hamda
xaridorning ushbu mahsulotga bo‘lgan talabini aniqlashdan boshlanadi. So’ngra esa
bozor kompleks tadqiq qilinadi. Mazkur tadqiqotni bozorni segmentlashdan boshlash
maqsadga muvofiqdir, bu esa bozorni xaridorlar va sotuvchilar guruhiga bo‘lib
olishni anglatadi. Bozorni segmentlash sektorlar bo’yicha bozorni to‘liq tadqiq qilish
uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Mazkur tadqiqotning maqsadi talab, uning hajmi va
bozor imkoniyatlarini aniqlash, yangi texnologiya va mahsulot turini kelgusida
yaxshilash va kengaytirish istiqbollarini belgilash,
shuningdek, innovatsiyaning
pozitsiya egallashini aniqlash hisoblanadi.
Korxonalarda innovatsion marketingdan foydalanishning obyekti bo’lib,
intellektual mulk, yangi materiallar va tarkibiy qismlar, yangi mahsulotlar, yangi
jarayonlar, yangi bozorlar, tovar va xizmatlarni siljitishning yangicha tashkiliy
shakllari hisoblanadi.
Fikrimizcha, innovatsion marketing - maqsadli marketingdir. Turizm sohasi
korxonalarida innovatsion marketing bozorning muayyan
segmentini tanlashga va
mazkur segmentda mos innovatsiya va marketing majmuini ishlab chiqishga
asoslanadi. Maqsadli marketingning xarakterli tomoni
uning
butun
bozorga
yo’naltirilganligi, uning alohida bo’g’inlariga emas, balki alohida qismlariga
(segmentlar) yo‘naltirilganligidir, u bozorni segmentlash asosida oldindan tanlanadi.
Bu esa innovatsiya jarayoni, investitsiya doirasi, sotuvchisi va xaridori uchun eng
2
Багиев Г.Л., Тарасевич В.М. Маркетинг: Учебник. - М.: Экономика, 2007–135с.
12
yuqori foydani ta’minlovchi bozorning aniq segmentini tadqiq qilinishiga e’tiborni
qaratishga imkon beradi.
Demak, “Innovatsion marketing” – korxonaning bozor sharoitlarida tadqiq
etish
asosida uning innovatsion, ishlab chiqarish va sotish faoliyatani
optimallashtirishga qaratilgan xo‘jalik faoliyatining bir turi hisoblanadi. Boshqacha
qilib aytganda, innovatsion marketing - korxonada an’anaviy marketingning usul va
shakllarini doimiy ravishda takomillashtirib borishga qaratilgan marketing
konsepsiyasidir.
Innovatsion marketingning asosiy maqsadi innovatsiyalarni bozorga kiritish
strategiyasini ishlab chiqish va yangi mahsulotning bozorda mustahkam o‘ringa ega
bo’lishi hamda kelgusida uni eksportini ta’minlashdan iborat. Shuning
uchun
an’anaviy marketingdan farqli ravishda innovatsion marketing asosida innovatsiyalar
bozorini tadqiq etish,
bozorni test qilish, bozor konyunkturasini tahlil qilish, talabni
shakllantirish, iste’molchilar xulq - atvorini modellashtirish orqali bozor segmentlari
ishlab chiqish yotadi.
Innovatsion marketing korxonaga iste’molchi ehtiyojlarini yaxshiroq qondirish,
zamonaviy biznesda ustuvorlikni “funksional” mahsulotlardan “innovatsion”
mahsulotlarga o’tkazish hisobiga bozorni egallab olish imkoniyatini beradi:
- funksional mahsulotlar eng muhim, zaruriy ehtiyojlarni qondirishga xizmat
qiladi va aksariyat hollarda xarid joyiga qarab o’tirmasdan xarid qilinadi;
- innovatsion mahsulotlar esa, aksincha, texnika va modaning so’nggi so’zini
ifodalaydi, ularga talabni oldindan aytish qiyin, ularning hayotiylik davri esa ancha
qisqaroq bo’ladi.
Fikrimizcha, turizm sohasidagi korxonalar avvaldan o’z harakatlarini bozorni
egallashga,
segmentatsiyalarni
kengaytirish
va
chuqurlashtirishga,
o’z
iste’molchilarini shakllantirishga qaratgan bo‘lishlari lozim. Zamonaviy marketing
faqatgina bozor tahlili va tashqi omillar bilan chegaralanib qolmasdan, balki doimiy
imkoniyatlarni shakllantirishga ham o’z hissasini qo’shadi.
Innovatsion marketingda boshqaruv usullari vaziyatga qarab o‘zgarishi
mumkin. Innovatsiyalarning har bir hayotiylik sikliga alohida
usul va strategiyani
ishlab chiqish talab etiladi.
Odatda, tadbirkorlarning innovatsiyalarga rag‘bati ularning sifatli,
raqobatbardosh hamda yangi mahsulot ishlab chiqarish yoki yanada samarali va
modifikatsiyalangan texnologiyalardan foydalanish asosida olayotgan foyda
miqdorini oshirishga intilishi bilan belgilanadi. Muvaffaqiyatli innovatsiyalar
haqiqatdan ham foyda va hatto qo‘shimcha foyda keltiradi. Lekin, bu qo‘shimcha
foyda yoki qo‘shimcha foyda yo’lidagi innovatsion bo’sag’adan hamma ham o’ta
olmaydi, yangi mahsulot va texnologiyalarni o’zlashtirish davrida xarajatlar baland
bo’ladi.
Biroq, innovatsion loyiha bilan shug’ullanish uchun tadbirkor imkoniyatga ega
bo‘lishi lozim. Avvalo, ekspertizadan yoki sinov ekspluatatsiyasidan o’tgan ixtiro
yoki ilmiy-texnik faoliyatning boshqa natijasi, kamida texnologik qo‘llash uchun
yaroqli bo‘lgan innovatsion g’oya bo‘lishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: