Сборник тезисов «Ипак ва зираворлар»

ADABIYOTLAR 
1. Karimov.I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch. T., “Ma’naviyat”. 2008 
2. Фахреддинова Д. Ювелирное искусство Узбекистана. Ташкент, 1985 
3. Великий шелковый путь. Узбекистан. Каталог выставки. Штутгард, 2000 
4.
www.tourism.uz
 
5. 
www.ziyo.uz
 
 

---

375 
Kurbanova M.X., 
Buxoro davlat universiteti 
TURISTIK MAVSUMIYLIKNI YUMSHATISHDA OMMAVIY 
TADBIRLARNING ROLI
 
Turistik faoliyat jahon iqtisodiyoti tarmoqlari orasida jadal sur’atlarda 
rivojlanayotgan 
sohalardan biridir. Undan 
keladigan 
foyda 
esa 
turistik 
destinatsiyalarning siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy, texnologik, innovatsion darajada 
rivojlanishiga o’z hissasini qo’shmoqda. Turistik tarmoqning barqaror rivojlanib 
kelishiga qaramay, unda ma’lum bir chegaralanishlar yoki boshqacha aytganda, 
faoliyatda to’xtashlar kuzatiladi, bu albatta mavsumiylik muammosi bo’lib 
hisoblanadi. Mavsumni yil davomida bir tekis taqsimlashning eng maqbul yo’li esa 
ommaviy tarzda uyushtiriladigan tadbirlar bo’lib hisoblanadi.
Mavsumiylik mamlakatga tashrif buyuruvchilar oqimi, ularning sarf-
xarajatlari, turistik diqqatga sazovor joylarning gavjumligi va boshqa xususiyatlar 
bilan belgilanadi [1]. Eng yuqori va yuqori mavsumlarda turistik markazlarning 
to’lish koeffitsienti haddan tashqari oshib ketib, narxlar ko’tariladi, bronlashtirish 
xizmatlari bir necha oy, hatto yil oldin ko’rsatiladi. Bu bosqich xalqaro miqyosda 
asosan, yozgi va qishki mavsumlarga to’g’ri kelib, ta’til va bayramlar 
(maktab/universitet yoki aholi/diniy), bo’sh vaqtning mavjudligi, sport musobaqalari 
uyushtirilishi tufayli biron hafta yoki oy davom etadi. Quyi mavsumda esa, aksincha, 
tashrif buyuruvchilar soni kamayib, turistik xizmatlar va mehmonxona xizmatlarining 
narxlari pasayib ketadi. Bunday davrda marketing tadbirlarini qo’llash, narxni 
pasaytirish, chegirmalar berish, yangi turpaketlar yaratib, turli tadbir va festivallar 
uyushtirish qo’l keladi. 
Mavsumiylikka siyosat, marketing, boshqaruv darajasida “hal qilinishi lozim” 
bo’lgan “muammo” sifatida qaraladi. Barcha davlat va xususiy sektor vakillari 
mavsumiylik yuzaga keltiradigan muammolarni yengib o’tish uchun turizmga ko’p 
miqdorda sarmoya sarflaydilar. Ikkala sektor orasida ham quyi va yuqori 
mavsumlarda talabni rag’batlantrish uchun qo’shimcha qiymat, mahsulotni 
o’zgartirish, narx siyosatini yurgizish kabi marketing strategiyalari ko’p qo’llaniladi. 
Bunday strategiyalar ahamiyatli darajada muvaffaqiyat keltirgan, ayniqsa, 
kompaniyalar tomonidan butunlay yangi bozorlar egallagan. 
Mavsumiylikka turizm sanoatining asosiy muammosi sifatida qaralib, u yuzaga 
keltiradigan moliyaviy, ijtimoiy, iqtisodiy muammolarni yechish uchun sa’y-
harakatlar qilinmoqda. Shunga qaramay, mavsumiylik turli yo’nalishlarda saqlanib 
qolgan, uni vujudga keltiruvchi omillar to’laqonli aniqlanmaganligi uchun uni 
bartaraf qilish hanuzgacha korxonalar oldida turgan yechilishi kerak bo’lgan asosiy 
muammo bo’lib qolmoqda. Ushbu turdagi tizimli o’zgarishlar yil, chorak, oy yoki bir 
kun ichida ham sodir bo’lishi mumkin. Ularning har biri turizm rivojiga ijobiy yoki 
salbiy ta’sir qilishi mumkin.
Hududni mavsumiylik xususiyatidan xoli qilishning bir necha yondashuvlari 
talqin qilingan. Bular quyidagilarni qamrab oladi: asosiy mavsumni uzaytirishga 
harakat qilish, qo’shimcha mavsumlar yaratish, bozorni diversifikatsiya qilish, turli 
narx va soliq siyosatini o’tkazish, turli bayramlarni tashkillashtirish, mavsum yo’q 

---

376 
davrda ichki turizmni rag’batlantirish, mavsumga aloqador bo’lmagan festival hamda 
konferensiyalar uyushtirish.
Turizmda mavsumiylik muammosini bartaraf etishda asosan ikki narsaga 
e’tibor qaratmoq lozim. Bular, mavjud turistik mavsumni uzaytirish yoki turistik 
faoliyatning yangi mavsumini yaratish. Ushbu yechimlar quyidagi uch strategiyaga 
asoslanadi [2]. 
Mavsumiylikni yumshatish uchun birinchi strategiya barcha ob-havo 
sharoitlarida qulaylikni yaratish va turli tadbir hamda festivallar tashkil etish orqali 
mahsulotni o’zgartirishni nazarda tutadi.