Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo



Download 8,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet63/581
Sana31.12.2021
Hajmi8,82 Mb.
#222390
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   581
Bog'liq
Konferensiya 2020 aprel

Toʻra Sulaymon ijodida oy obrazi ham ajoyib yaratilgan.  

Dunyoda qalqib turgan dilga oʻxshar deb, 

Donishmandlar qaddi dilga oʻxshar deb, 

Koʻrguliklar hali moʻlga oʻxshar deb, 

Osmon oʻrtasida toʻlgʻonadir oy. 


 

92 


Dunyo  sehrli  ertakka  oʻxshaydi.  Gʻaroyib  sarguzashtlar  kutilmaganda 

roʻy  beradi.  Toʻra  Sulaymon  dunyoni  qalqib  turgan  soyga  qiyoslagan.  Daryo 

yoki dengiz bagʻridagi soy tinch turmaydi. Dengiz suvi uni toʻlgʻontiradi Shu 

kabi  dunyo  ham  sokin  emas.  Donishmandlar  qaddi  dilga  oʻxshatilyapti  ta’bi 

bukchayganroq  ular  koʻp  koʻrguliklarni  koʻrib  shu  holga  tushmagan.  Osmon 

bagʻrida turgan oy hammasiga guvoh. Bu manzarani koʻrib erta-yu kech afgʻon 

chekadi.  Biz  buni  koʻrmaymiz.  Toʻlgʻoʻzgargandan  oyning  yuzlariga  dogʻlar 

tushgan. Bunday dardga pastdagi insonlar befarq.  

Bu  she’rni  tahlil  ya’ni  ilmiy  jihatdan  qaraganda  oy  toʻlgʻonmaydi. 

Metaforaning  yorqin  namunasidir.  Toʻra  Sulaymon  she’riyati  oʻsha  haqidagi 

bitikdir, janobi Toʻra Sulaymon alamzada goʻzallarga ana endi oʻzingiz javob 

beravering  degandi.  “Goʻroʻgli  sulton  bir  yon  “degan  kitobda  shoir.  Toʻra 

Sulaymon mahbubasini yanayam ulugʻlay  boshladi. Mana quyidagi jumladan 

koʻrish mumkin.  



Bir kokili Sir boʻlsa, ul biri Zarafshon bu! 

Sir  deb  Sirdaryoni  daryosi,  Zarafshon  deganda  Zarafshon  daryosi 

nazarda  tutilgan.  Aynan  daryo,  oʻlka  soʻzlari  tushib  qolgan.  Ixchamlikka 

erishgan  va  metonimiya  soʻz  koʻchishi  vujudga  kelgan.  Toʻra  Sulaymon 

she’rlarida  metanimiyaning  mohiyati  katta  ixchamlikka  erishish.  Shoirlar 

yorning sochini  toʻrga  oʻxshatilgandilar,  zanjiriga  oʻxshatgandirlar,  bir 

zamondosh  shoir,  hatto  sharsharaga  ne  boʻpti,  sharshara  ne  boʻpti!  Toʻra 

Sulaymon  mahbubini  shunchalar  yuksaklarga  koʻtardiki,  ulugʻlaganda  ham 

ortiqcha  kuchlanidhlar  sezilmaydi”.  Metanimiyada  ikki  predmet  oʻrtasida 

doimiy  aloqaning  mavjudligi  sababli  biri  aytilganda,  ikkinchisini  beradi“ 

deyilgan.[6.28-bet.] Misol uchun quyidagi she’rni keltirish mumkin :  

Yigʻlab oʻtar boʻlsam Mashrabday zor- zor 

Qaygʻularim qaddi dollarga tushgay 

Mashrab ishq  shaydosi,  Mashrabday  deganda  shoir  tushib  qolgan. 

Mashrab  deb  yozishda  uni  mashhur  shoirligi  tushuniladi.  Koʻz  oldimizda 



 

93 


gʻazallari  keladi.  Mana  shu  yerda  metonimiya  hosil  qilingan.  “Orzularim“ 

she’rida ham mavjud: 



Tabiatan tilagim: 

Tutganim oltin boʻlsa. 

Aytganlarim yurakka 

Koʻzga qoʻshay yaqin boʻlsa. 

Tutganim  deganda  tutgan  narsani  tushunamiz.  Aytganlarim  deganda 

aytgan  soʻzlarimni  nazarda  tutgan.  Qisqartirish  yoʻli  orqali  metonimiya 

usuldan foydalanilgan. 



Munosib boʻlolsam amolingizga 

Yangi mehri Toʻraqullara tushgay  

Toʻra Sulaymon ijodining bahosi aniq, u katta shoir edi. Toʻraqul deganda 

Toʻraqul degan kishi nazarda tutilyapti. 

She’r - koʻngil mulki. Olamni shoirona idrok etilmaydigan boshqalarga 

noma’lum jihatlarini shoirlar koʻra oladi. Shoirlik qismat; 

Qosh qorasi – qorasi 

Xasta dil sadporasi. 

Xol boʻlguncha boʻlarsiz 

Bu jahon ovvorasi. 

Qosh  qorasi  deganda  goʻzal  ma’shuqa  nazarda  tutilgan,  qoshi  orqali 

qizga ishora. Qism orqali butun tushunilgan. Sinekdoxa mavjud. 

Dunyo  faqat  ezgulikka  yoʻgʻrilmagan  fisq  –  fasod,  boshiga  ish  tushsa, 

deganda dunyo tashvishlarini tushunamiz. Sinekdoxadan foydalanilgan. Shuni 

aytish  lozimki,  qoʻshnimni  deganda  butun  bir  oila  yoxud  bir  shaxs  koʻz 

oldimizdan oʻtadi. Uning harakati, fazilatlari koʻz oʻngimizda gavdalanadi. Bu 

sinekdoxaning oʻziga xos xususiyatidir.  

Toʻra  Sulaymon  oʻzbek  she’riyatining  katta,  qudratli  safida  borgan 

yengilmas  lochinidir.  Toʻra  Sulaymon  shoirtabiat  xalqimizning  oʻz  soʻzi  – 

obrazli tili bilan soʻzlaydi. Toʻra Sulaymon ijodida xalqchillik bor.  



 

94 


Umuman  olganda,  Shoirning  ijodi  xalqchil,  uning  har  qanday  yurakni 

junbushga  keltiradigan,  erita  oladigan,  oʻylashga,  mushohada  yuritishga 

majbur qiladigan, goʻzallikni tushunishga, borliqni chin ma’noda qabul qilishga 

oʻrgatadigan,  insonlarni  ma’naviy  shakllanishida  yordam  beradigan  she’rlari 

anchagina.  Asl  shoirlar,  asl  ijodkorlarning  ikkinchi  umri  boʻladi,  deyishadi. 

Ikkinchi umr- bu ular vafot etganlaridan keyin ham xalq va odamlar yuragida, 

ularning xotirida davom etadigan umrlaridir. ”She’ri xalq qoʻshigʻiga aylangan 

shoirning  umri  uzun  boʻladi.  Uning  umri  oʻzbekman  degan  millat  dunyoda 

yashagani qadar yetadi. Aslida esa, ana shu xalq qoʻshigʻiga aylangan she’rlar 

tufayli oʻzbekning umri ham dunyo turguncha turadi”[5.26-bet]Darhaqiqat,asl 

shoirlar oʻlmaydi. Ular xalq yuragida mangu yashaydilar. Toʻra Sulaymon ham 

betakror she’riyati, goʻzal ijodi bilan xalqimizning yuragida mangu qolajakdir. 

Umrboqiy  asarlar  yaratib  kelgan  buyuk  shoirimizning  xotira  chirogʻini  aslo 

oʻchirmagaymiz. 

Xulosa  qilib  aytganda,  Toʻra  Sulaymon  ijodiga  nazar  tashlar  ekanmiz, 

she’rlarida  til  lisoniy  hodisalarining  barcha  koʻrinishlarini  uchratamiz.Biz 

ushbu  maqolada  faqatgina  soʻz  ma’nolarining  koʻchish  usullariga  toʻxtalib 

oʻtdik. 


 


Download 8,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   581




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish