Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

xotin  leksemasi bilan yoki erkak  leksemasi  bir  vaqtda  er  leksemasi bilan 

assotsiativ  munosabatga  kirishadi.  Bu  holat  leksik  birliklarning  semantik 

belgisi bilan birga gender xususiyati asosida ham inson tafakkurida guruhlarga 

birlashuvini koʻrsatadi [10. 49-50-bet]. 

Shunisi  xarakterliki,  gender  belgisiga  koʻra  oʻzaro  zidlanuvchi  leksik 

birliklar ham assotsiativ munosabatga kirishadi. Masalan, yigit leksemasi qiz 

leksemasi bilan, chol leksemasi kampir leksemasi bilan gender belgisiga koʻra 

zidlanadi. Bu zidlik ayni leksik birliklarning bir-birini xotirada tiklashiga yoʻl 

ochadi. Nutqimizda tez-tez uchrab turuvchi “Er-u xotin – qoʻsh hoʻkiz”, “Erni er 

qiladigan  ham  xotin,  qora  yer  qiladigan  ham  xotin”  maqollarini  er,  xotin 

leksemalarining  assotsiatsiyasi  sifatida  baholash  mumkin.Individual 

assotsiatsiyalarni  oʻzbek  tili  materiallari  asosida  milliy-madaniy,  gender, 

ijtimoiylik  va  boshqa  omillar  bilan  bogʻliq  tarzda  tadqiq  etish  dolzarb 

muammolardan  biridir.  Shu  sababdan  biz  individual  assotsiatsiyalarning 

genderologik xususiyatlari badiiy matn asosida tahlil qilishga harakat qildik.  

Quyidagi nutqlarni taqqoslaylik: