пайдо бўлди. Аслида, бу харакатларнинг остида дунё хукмронлигига
интилиш , бутун Ш аркий Европа давлатлари ресурсларини СССР
манфаатига бўйсундириш гарази етарди. Хуллас, Иккинчи жахон
уруш идан С С С Р ўз империясини майдон жиҳатидан янада кенгайти-
риб олди, жахон сиёсатида йирик давлат
сифатида фаолият юргиза
бош лади. Энг мухими, бу давлат асосий эътиборни ўз империясини
саклаб колишга каратди. Бунинг учун “социализмдан коммунизм
сари” жуда катта ҳаж мда гоявий кураш олиб борилди. Империями
сақлаб қолиш, иложи бўлса, кенгайриш учун Варшава Ш артномаси
имзолаиди ва бу билан социалистик лагерга
кирувчи давлатларнинг
ўзига хос харбий-сиёсий блоки тузилди.
Иккинчи жахон уруш и минтақа учун жахон сиёсатидаги Европа
даврининг бутунлай тугаш ига сабаб бўлди. Эҳтимол, Иккинчи жахон
уруш ида Германия ғалаба қилгаиида, ун да Европанинг бутун дунё
да устунлиги. Узок Ш аркда эса Япониянинг минтака етакчилигига
олиб келган бўларди. Лекин уруш натижалари кучлар муганосиб-
лигининг кутилмаган холагини кужудга келтирди: ж ахонда уступ-
лик учун кураш аётган икки йирик давлатнинг - АҚШ ва ССС Рнинг
галабаси билан тутади. Бундан кейинги карийб 45
йиллик жахон
сиёсатини икки давлатнинг дунё хукмронлиги учун кураш и (икки
кутбли тизим ўртасидаги кураш) белгилаб берди.
“Совук уруш ”даги асосий холатлар куйидагиларда куринди. Бир
томондан йирик Ҳ арбий-денгиз флотига эга булган Атлантика ва
Тинч океаиларида устунликка эга бўлган давлат билан Европадан
Осиёгача булган улкан қурукликдаги худудни ўзига камраб олган
СССР ўртасидаги кураш эди. Агар бу кураш да кимда-ким галаба на-
ш идасини сурса, ўш а дунё устидан хукмронликка эриш иш и аник ва
бунга ҳеч ким қарш илик кила олмас эди. Кураш шу дараж ага бо
риб етдики, иккала томон хам бутун дунёга ўзининг гоявий асос-
ларини таркатиш га харакат қилди. М асалан,
СССР уз гояларини
Куба. А фриканинг кўпчилик мамлакатлари, Якин Ш арк давлатла
рига таркатиш га ва қўллаш га харакат килди. Албатта, иккала томон
ҳам ўзига карам давлатлар устидан хокимиятни мустахкамлаш да
узининг мафкурасидан фойдаланди.
Лекин “совук урупГ иинг ш ундай ўзига хос томоилари бор эди
ки. бу холатлар хеч качон уларнинг устунликка эриш иш ларига йўл
бермади. Бу, авваламбор, XX аердаги фан-техниканинг ривожла-
ниши натиж асида қирғин қуроллари (ядровий.
бактериологик ва
471
кимёвий)нинг яратилиши ва ю коридаги давлатларнинг уз сиёсатла-
рида бундан фойдаланиш га булган хатги-харакатлари эди. Агар бу
низода ядро куроли иш латилса, охир-окибатда иккала томоннинг
хам тугатилиш ига олиб келарди. У заро хам гоявий. хам сиёсий, хам
иктисодий кураш. бир томондан. интеисивликка. иккинчи томондан
эса, бир-бирини тийиб туриш га мажбур киларди.
Бирок, тарих шуни кўрсатадики, хар бир бош ланган ишнинг,
харакатнинг охири, натижаси бўлади.
Натижа ким нинг файдасига
хал бўлиш и ўйинда иш тирок этаётганларнинг ўзларини кандай ту-
тиш ларига. уларнинг имконият дараж аларига. вужудга келган вази-
ятдан кандай хулосалар чикариш ига боглик бўлади. Ш улардан келиб
чикадиган бўлсак, 80- йиллар охирига келиб “совук уруш ” даври ту-
гади ва унда А Қ Ш нинг батамом устунлиги намоён бўлди. Тўғри, ге
ополитик жихатдан Ш аркий Европа ва Осиёда С овет-Х и той устун
лиги кузатиларди. АҚШ ва унинг ш ериклари эса Гарбий Европа ва
Ж анубий Кореяда устунликка эга эдилар. С овет қўш инларининг
Афгонистонга олиб кирилиш и Америка кўш инларининг Я кин Ш арк
мамлакатларида кўпайиш ига олиб келди. Пировард натиж ада дунёда
устунликка эриш иш учун кураш охи р-окибатуруш йўли билан эмас,
балки бош ка воситалар билан хал бўлди.
Do'stlaringiz bilan baham: