Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari



Download 8,46 Mb.
Pdf ko'rish
bet26/379
Sana31.12.2021
Hajmi8,46 Mb.
#216417
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   379
Bog'liq
Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari (I.Lukashik, A.Saidov)

'■
  Гроций  Г.  О  праве  идйны  и  мира.  Три  книги.  —  М,  1956.  С.  48.
www.ziyouz.com kutubxonasi


BMT  sobiq  Bosh  kotibi  Peres  de  Kuelyarning  yozishicha:  «ВМТ  Us- 
tavida  mustahkamlangan g'oyalar kishilik jamiyati  taraqqiyotining  qay- 
sidir bosqichida  fantastik,  hatto g‘ayritabiiy bo'lib tuyulgan.  Bu g'oyalar
G.  Grotsiy  va  lmmanuil  Kant  singari  olimlarning  miyalarida  paydo 
bo'lgan.  Afsuski,  hukm dor doiralar bu g‘oyalarga deyarli  e ’tibor berish- 
magan»1.
Xalqaro-huquqiy ongning paydo bo'lishida huquqshunoslarning asar- 
lari  muhim  manba  bo‘lib  xizmat  qilgan.  Biroq  u  amaliyotga juda  sekin 
tatbiq  qilingan.  XIX  asr  boshida  1.  Kantning  yozishicha,  G.Grotsiy, 
S.Pufendrof,  Ende  Vattel  va  boshqalar hech  qanday yuridik kuchga ega 
bo'lmagan  «falsafiy va diplomatik  kodeks»ni  yaratganlar2.  Shunga qara- 
masdan,  diplomatiya  asta-sekin  yuridik  asoslashdan  foydalana  boshla- 
gan.  Shu  o‘rinda  Pyotr  I  davrida  vitse-kansler  b o ‘lgan  P.P.  Shafirov- 
ning  asari  diqqatga  sazovordir.  Bu  asar  Shvetsiyaga  qarshi  urushning 
qonuniy sabablarini  asoslashga va tabiiy huquqqa bag'ishlangan.  Pyotr  I 
ning  o‘zi  esa  «berilgan  va’daning  kuchini  saqlash  uchun  shartnomaga 
amal  qilinadi»,  deb  hisoblagan.
Faqat  XIX  asrga  kelibgina  tabiiy  huquq  nazariyasining  ustuvorligi 
bilan  birgalikda  pozitiv  huquq  maktabining  ta ’siri  paydo  bo'la  boshla- 
gan.  Bu xalqaro  huquqning amaliy ahamiyatini  oshib borishi bilan  izoh- 
langan.  Pozitiv huquq  maktabi  vakillari  (G.  Uiton,  R.  Fillimor, J.  Kent, 
J.  Mur va boshqalar)  amaliyot  materiallarini,  ularning zarurligini  isbot- 
lamasdan  va  ularni  tanqidiy  baholamasdan  yig'ishgan,  umumlashtirish- 
gan  va  m a’lum  bir  tizimga  solishgan.
Xalqaro  normalarning  shakllanishida  esa  xalqaro  huquq  nazariyasi 
amaliyotdan  ancha  ilgarilab  ketgan.  Bu  esa  o'z  navbatida,  adabiyot­
larda  huquq  ijodkorlik  nazariyasi  bevosita  ishtirok  etadi  degan  qarash- 
larning  tarqalishiga  olib  kelgan.
XIX 
asr  o'rtalarida  shveytsariyalik  huquqshunos  olim  I.  Blyunchli 
shunday  deb  yozgan:  «Hozirgi  paytda  Uiton  va  Fillimor,  Vilden  va 
Kent,  G efter vam  Oppengeym  mashhur nazariya  tufayli  bir birlari  bilan 
kelishishadi. Tabiiyki,  xalqaro huquq tan olinmagan va shubhali hisoblan- 
gan  tarixiy  davrlarda  ham  biz  xalqaro  huquqni  tan  olish  tarafdorimiz»3. 
Shunga  qaramasdan  buyuk  olimlarning  o'zaro  yakdil  fikrlari  xalqaro- 
huquqiy  ongga  o'z  ta ’sirini  o'tkazgan  va  asta-sekin  davlatchilik  amali- 
yotida  qo'llanila  boshlangan.
Qadimda  pozitiv  xalqaro  huquqdagi  ayrim  bo'shliqlam i  to'ldirish
1  Куэльяр  П.  П ослания  и  заявления,  посвящ енны е  меж дународному  году  мира,
1986.  Нью-Йорк  ООН.  1987.  С.  33-34.

’  Кант  И.  Вечному  миру  / /   Трактаты  о  вечном  мире, —М.,  1963.  С.  184;  М али­
новский  B.F.  Рассуждения  о  мире  и  войне  / / Т а м   же.  С.  251.
5  Блюнчли  И.  С овременное  международное  право  цивилизованны х  государств, 
изложенное  в  виде  кодекса.  —М.,  1876.  С.  74.
www.ziyouz.com kutubxonasi


maqsadida  milliy  sudlar  qarorlari  va  xalqaro  huquqshunoslarning  asar- 
lariga  murojaat  qilishgan.  AQSH  Oliy  Sudi  qaroriga  muvofiq  1820- 
yilda  umumiy  qoida  belgilangan  bo‘lib,  unga  ko‘ra  milliy  huquq  «om­
maviy huquq bilan shug‘ullanayotgan mashhur huquqshunoslarning asar- 
lari  vositasida  ham  dalillanishi  va  isbotlanishi  mumkin»1.  Bunda  sudlar 
qaysi  manbani  asosli  deb  topish  huquqini  o'zlarida  qoldirganlar.  1934- 
yilda  Buyuk  Britaniya  Maxfiy  kengashi  quyidagi  fikrlarni  bildirgan: 
«xalqaro  huquqqa  murojaat  qilayotib,  xalqaro  huquq  jahondagi  ilg'or 
fikrlarni  ifodalaydi.  Fikrning  qadr  qimmatini  baholashda  nafaqat  hech 
kimda  e ’tiroz  tug‘dirmaydigan  fikrlarni  qidirish,  balki  biror-bir  masala 
bo'yicha  eng  qulay  nuqtayi  nazarni  ifodalash  maqsadga  muvofiqdir»2. 
Vaqt  o'tishi  bilan  sudlar  amaliyotida  um um e’tirof etilgan  nazariyagina 
e ’tiborga  olinishi  qayd  etilgan.  Huquqshunos  olimlarning  asarlaridan 
xalqaro  huquq  normalarini  sharhlashda  foydalanilgan.
Xalqaro  huquq  nazariyasida tabiiy  huquq  va  pozitiv huquq o'rtasida 
o'zaro  aloqador bo'lgan  fikrlar eng  asosiy  yo'nalish  sifatida  e ’tirof etil­
gan.  Shunga  muvofiq  davlatlar  amaliyotida  huquq  normasi  juda  ham 
qiyinchilik  bilan  e ’tirof qilingan,  xalqaro  huquq  qanday  bo'lishi  lozim 
bo'lsa,  xalqaro  huquq shunday bayon  etilgan.  Bu  an ’anani  hozirgi payt­
da  ko'pgina  mualliflarning  asarlarida  ham  kuzatish  mumkin.

Download 8,46 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   379




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish