Hozirgi zamon xalqaro huquqi nazariyasi asoslari

l l - § .   « 0 ‘zbekiston  Respublikasining  xalqaro 
shartnomalari  to ‘g‘risida»gi  qonuni
« 0 ‘zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnomalari  to ‘g ‘ risida»gi 
qonuni  1995-yil  22-dekabrda qabul  qilingan1 .  Ushbu  Qonun  O'zbekiston 
Respublikasining  xalqaro  shartnom alarini  tuzish,  bajarish,  to'xtatish, 
to'xtatib  turish  va  denonsatsiya  qilish  tartibini  belgilaydi.
0 ‘zbekiston  Respublikasining xalqaro shartnomalari  xalqaro  huquq­
ning um um e’tirof etilgan  prinsiplari va normalariga,  0 ‘zbekiston  Respub­
likasi  Konstitutsiyasiga,  shuningdek,  « 0 ‘ zbekiston  Respublikasining 
xalqaro shartnom alari  to ‘g ‘ risida»gi  qonunga  hamda shartnom aning  o 'z 
qoidalariga  muvofiq tuziladi,  bajariladi,  to'xtatiladi,  to‘ xtatib  turiladi  va 
denonsatsiya  qilinadi.  O'zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartno­
malarini  tuzish,  bajarish,  to'xtatish,  to'xtatib  turish  va  denonsatsiya  q i­
lish n in g   « O 'z b e k isto n   R e sp u b lik a sin in g   x a lq a ro   s h a rtn o m a la r i 
to'g'risida»gi  qonuni  bilan  belgilangan  tartibi  ularning  turi,  shakli  va 
nom lanishidan  qat’ i  nazar,  O 'zbekistonning  barcha  xalqaro  shartno- 
malariga  nisbatan  q o ‘ llaniladi.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  xalqaro 
shartnomasini  bajarish  maqsadida  0 ‘zbekiston  Respublikasi  qonunini, 
Oliy  M ajlis  qarorini  qabul  qilish,  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Preziden- 
tining  Farm onini  yoki  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Hukumatining qarorini, 
farmoyishini  chiqarish  lozim  bo'lgan  hollarda,  m anfaatdor  vazirliklar 
va  idoralar,  Adliya  vazirligi  va  Tashqi  ishlar  vazirligi  bilan  kelishilgan 
holda  shunday  hujjat  qabul  qilish  to'g'risid a  belgilangan  tartibda  taklif 
kiritadilar.
O 'zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnomasi  respublikaning 
bir  yoki  bir  necha  davlat,  xalqaro  tashkilot  yoxud  xalqaro  huquqning 
boshqa  subyektlari  bilan  xalqaro  m unosabatlar  sohasidagi  huquq  va 
m ajburiyatlariga  doir  teng  huquqli  va  ixtiyoriy  kelishuvidir.  X alqaro 
shartnomalar:  shartnom a,  bitim,  konvensiya,  protokol,  m em orandum , 
deklaratsiya,  xatlar  va  notalar  almashuvi  deb  nomlanishi  va  shunday 
ko 'rin ish da  tuzilishi,  shuningdek,  boshqacha  nom lanishi  m um kin. 
0 ‘zbekiston  Respublikasining xalqaro shartnomalari  unda  ishtirok etuvchi 
subyektlam ing soniga  qarab,  ikki  tom onlam a va  ko 'p  tom onlam a shart­
nom alar  b o ‘ ladi.  X alqaro  shartnom alar  m azm uniga  qarab  iqtisodiy,  si­
yosiy,  huquqiy  shartnom alar  bo'lishi,  shuningdek,  boshqa  m asalalar 
bo‘yicha  tuzilishi  mum kin.  Muddatiga  qarab  shartnom alar  muddatli  va 
muddatsiz  bo'ladi.  X alqaro  shartnom alar boshqa  turlarda  ham  tuzilishi 
mumkin.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0 ‘ zbekiston  Respublikasi  xalqaro  shartnom asining  tili  0 ‘zbekiston 
R e s p u b lik a s in in g   d a v la t  tili  va  a h d la sh a y o tg a n   b o sh q a  to m o n  
(tom onlar)ning  tili  hisoblanadi.  X alqaro  shartnom a  subyektlarining 
kelishuviga  m uvofiq,  boshqa  til  shartnoma  tili  deb  tanlanishi  mumkin. 
Xalqaro  shartnom a  matni  qaysi  tilda  tuzilgan  bo'lsa,  u  ushbu  shart­
nom a  m atnida  ko'rsatiladi,  uning  autentligi  va  rasmiyligi  belgilanadi. 
Xalqaro  shartnom alar,  qoida  tariqasida,  yozm a  shaklda  tuziladi.
D avlatning  siyosiy,  iqtisodiy,  ilm iy-texnikaviy,  madaniy,  huquqiy 
va  boshqa  sohalardagi  faoliyati  O'zbekiston  Respublikasi  xalqaro  shart­
nomasining  obyekti  bo'lishi  mumkin.
O 'zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnomalarini  tuzish  huqu­
qi  davlatga  tegishlidir.  O 'zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartno­
m alari  quyidagicha  tuziladi:
birinchidan,  O'zbekiston  Respublikasi  nomidan  — davlatlararo shart­
nom alar;
ikkinchidan,  O 'zbekiston  Respublikasi  Hukumati  nomidan  —  hu­
kumatlararo  shartnom alar;
uchinchidan,  O 'zbekiston  Respublikasi  vazirliklari  va  idoralari  no­
midan  —  idoralararo  shartnomalar.
O 'zbekiston  Respublikasi  nomidan  xalqaro  shartnom alam i  tuzish 
to 'g 'risid a g i  tak liflar  —  O 'zbekiston   R espu blikasin in g  P rezid en ti, 
O'zbekiston  Respublikasining  Hukumati tasarrufudagi  masalalar bo'yicha 
O 'zbekiston   R espu blikasi  nom idan  xalq aro  sh artn o m alam i  tuzish 
to'g'risidagi  takliflar  esa  —  O'zbekiston  Respublikasi  Hukum atiga  kiri­
tiladi.
O 'zbekiston  Respublikasi  nomidan  xalqaro  shartnom alam i  tuzish 
to'g'risidagi  takliflar  O 'zbekiston  Respublikasining  Prezidentiga  Tashqi 
ishlar  vazirligi  kiritadi.  Boshqa  vazirliklar  va  idoralar  o'zlarining  va- 
kolatlariga  kiradigan  m asalalar  bo'yicha  O 'zbekiston  Respublikasi  no­
midan  xalqaro  shartnom alar tuzish  to'g'risidagi  takliflarini  tashqi  ishlar 
vazirligi  bilan  birga  yoki  u  bilan  kelishilgan  holda,  O'zbekiston  R espub­
likasining  Prezidentiga  kiritadilar.
O 'zbek iston   R espu blikasin in g  H ukum ati  nom idan  O 'zbekiston  
Respublikasining xalqaro  shartnomalarini  tuzish  to'g'risidagi  takliflarini 
O'zbekiston  Respublikasining  Hukumatiga Tashqi  ishlar vazirligi  kiritadi. 
Boshqa  vazirliklar  va  idoralar  O 'zbekiston  Respublikasining  xalqaro 
shartnom alarini  tuzish  to'g'risidagi  takliflarni  O 'zbekiston  Respublika­
sining  H ukum atiga  Tashqi  ishlar  vazirligi  bilan  birga  yoki  u  bilan 
kelishilgan  holda,  mustaqil  ravishda  esa  ushbu  Qonunda  nazarda  tutil­
gan  hollardagina  kiritadilar.
Vazirliklar va idoralaming idoralararo shartnomalar tuzish to'g'risidagi 
takliflar kiritish  tartibini  O'zbekiston  Respublikasining  Hukumati  belgi-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

laydi.  O 'zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnom alarini  tuzish 
to 'g 'risid a g i  ta k lifla r  O 'zbek iston   R espu blikasi  P rezid en tiga  yoki 
O'zbekiston  Respublikasining  Hukum atiga  kiritilgunga  qadar  A d liya 
vazirligi,  shuningdek,  boshqa  m anfaatdor  vazirliklar  va  idoralar  bilan 
kelishib  olinadi.  Xalqaro  shartnomani tuzish  to'g'risidagi  taklif shartno­
ma  loyihasini  yoki  uning  asosiy  qoidalarini,  uni  tuzish  maqsadga  m u­
vofiq  ekanligining asoslarini,  shuningdek,  zarurat  bo'lganda,  shartnom a 
tuzishdan  kelib  chiqishi  mumkin  bo'lgan  m oliyaviy-iqtisodiy  oqibatlar- 
ga berilgan  bahoni  o 'z   ichiga olishi  kerak.  Zarur hollarda,  xalqaro shart­
noma  loyihasini  tuzish  yoki  ko'rib  chiqish  uchun  m anfaatdor vazirliklar 
va  idoralarning  vakillari,  mutaxassislar va  mustaqil  ekspertlardan  iborat 
komissiya  tuziladi.
Tashqi  iqtisodiyot  masalalari  bo'yicha,  shu  jum ladan  savdo-iqti- 
sodiy  ham korlik  va  texnikaviy  yordam  ko'rsatish  masalalari  bo'yicha 
O'zbekiston  Respublikasining xalqaro shartnomalarini tuzish to'g'risidagi 
takliflarni  O 'zbekiston  Respublikasining  Hukum atiga  Tashqi  iqtisodiy 
aloqalar  agentligi  m ustaqil  ravishda,  ayni  bir  paytda  Tashqi  ishlar 
vazirligini  ogohlantirgan  holda,  kiritadi.  Boshqa  vazirliklar  va  idoralar 
tashqi  iqtisodiy  faoliyat  masalalari bo'yicha  xalqaro  shartnom alar tuzish 
to'g'risidagi  takliflarni  O'zbekiston  Respublikasi  Hukum atiga  Tashqi 
iqtisodiy  aloqalar  agentligi  bilan  birga  yoki  u  bilan  kelishilgan  holda 
kiritadilar.
M uzokaralar  olib  borish  to'g'risidagi  va  O 'zbekiston  Respublikasi­
ning  xalqaro  shartnom alarini  imzolash  to'g'risid agi  qarorlar:
birinchidan,  O 'zbekiston  Respublikasi  nom idan  tuziladigan  shart­
n om alarga  n isbatan   —  O 'zb ek isto n   R esp u b lik asin in g   P rezid e n ti 
O 'zbekiston  Respublikasi  Hukumati  tasarrufidagi  m asalalar  bo'yicha 
O'zbekiston  Respublikasi  nomidan  tuziladigan  shartnom alarga  nisba­
tan  esa  —  O 'zbekiston  Respublikasining  Hukum ati;
ikkinchidan,  O 'zbekiston  Respublikasining  Hukum ati  nomidan  tu­
ziladigan shartnom alarga  nisbatan  —  O'zbekiston  Respublikasining  Hu­
kumati;
uchinchidan,  idoralararo  shartnom alarga  nisbatan  —  O 'zbekiston 
Respublikasining  Hukumati  belgilaydigan  tartibda  qabul  qilinadi.
M uzokaralar  olib  borish  va  O 'zbekiston  Respublikasining  xalqaro 
shartnomalarini  imzolash  vakolatlarini:
1)  O 'zbekiston  Respublikasi  nomidan  tuziladigan  shartnomalarga 
nisbatan —  O'zbekiston  Respublikasining  Prezidenti  O'zbekiston  Respub­
likasining  Hukumati  tasarrufiga  tegishli  m asalalar bo'yicha  O'zbekiston 
Respublikasi nomidan tuziladigan shartnomalarga nisbatan —  O'zbekiston 
Respublikasining  Hukum ati;
2)  O 'zbekiston  Respublikasi  Hukumati  nom idan  tuziladigan  shart-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

nomalarga  nisbatan  —  0 ‘zbekiston  Respublikasining  Hukumati  beradi;
3) 
idoralararo  shartnomalarga  nisbatan  —  0 ‘zbekiston  Respublika­
sining  Hukumati  belgilaydigan  tartibda  beriladi.  M uzokaralar  olib  bo­
rish  va  0 ‘zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnomalarini  imzolash 
vakolatlari  belgilangan  yozm a  shaklda  beriladi.
0 ‘ zbekiston  Respublikasining  Prezidenti  davlat  boshlig'i  sifatida 
xalqaro  m unosabatlarda  0 ‘zbekiston  Respublikasi  nomidan  ish  ko‘ radi 
va  xalqaro-huquqiy  norm alar  hamda  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Konsti- 
tutsiyasiga  m uvofiq,  maxsus  vakolatlarsiz  m uzokaralar  va  0 ‘zbekiston 
Respublikasining  xalqaro shartnomalarini  imzolaydi.  Tashqi  ishlar vaziri 
ham  maxsus  vakolatlarsiz  muzokaralar  olib  borishga  va  0 ‘ zbekiston 
R e sp u b lik a sin in g   x a lq a ro   sh a rtn o m a la rin i  im z o la sh g a   h a q lid ir. 
O'zbekiston  Respublikasining  chet  eldagi  diplom atik  vakolatxonasining 
boshlig‘ i  yoki  0 ‘zbekiston  Respublikasining  xalqaro  tashkilot  yoki  kon- 
ferensiya  qoshidagi  vakolatxonasining  boshlig'i  diplom atik  vakolatxona 
joylashgan  davlat  bilan  yoki  shu  xalqaro  tashkilot,  konferensiya  doira­
sida  maxsus  vakolatlarsiz  xalqaro  shartnom a  tuzish  to'g'risid a  m uzoka­
ralar olib  borishga  haqli.  Vazir yoki  idora  rahbari  o 'z  vakolati  doirasida 
maxsus  vakolatlarsiz  m uzokaralar olib  borish  va  idoralararo  shartnom a­
lami  im zolashga  haqli.
O'zbekiston  Respublikasining Konstitutsiyasiga  muvofiq,  O'zbekiston 
Respublikasining  xalqaro  shartnomalarini  Oliy  M ajlis  ratifikatsiya  qila­
di.  Quyidagilar:  O 'zbekiston  Respublikasining  ham korlik  va  o'zaro  yor­
dam  to'g'risid agi  shartnom alari;  0 ‘ zbekiston  Respublikasining  m udo- 
faa  qobiliyatiga  daxldor  m asalalar  b o'yicha  shatm om alari;  kuch  ishla- 
tishdan  yoki  kuch  ishlatish  bilan  tahdid  qilishdan  o'zaro  voz  kechish 
to 'g ’ risidagi  shartnom alar;  tinchlik  shartnom alari  va  kollektiv  xavfsizlik 
shartnom alari;  O 'zbekiston  R espublikasining  boshqa  davlatlar  bilan 
hududiy chegaralanishi  to'g'risidagi shartnom alar;  O 'zbekiston  Respub­
likasining  davlatlararo  ittifoqlarda,  xalqaro  tashkilotlarda va boshqa  bir- 
lashmalarda  ishtiroki  to ’g ’ risidagi  shartnom alar;  ijrosi  amaldagi  qonun- 
larni  o ’ zgartirilishini  yoki  yangi  qonunlar  qabul  qilinishini  taqozo  eta­
digan.  shuningdek.  O'zbekiston  Respublikasining  qonunlarida  nazarda 
tutilganidan  boshqacha  qoidalam i  belgilaydigan  xalqaro  shartnom alar 
ratifikatsiya  qilinadi.  Tuzish  vaqtida  tom onlar  kelgusida  uni  ratifikatsi­
ya  qilish  to 'g ’ risida  kelishib  olgan  O 'zbekiston  Respublikasining xalqaro 
shartnom alari  ham  xuddi  shunday  ratifikatsiya  qilinadi.
Oliy  M ajlis  O 'zbekiston  Respublikasining  boshqa  xalqaro  shartno­
malarini  ham  ratifikatsiya  qilishi  mumkin.
O 'zbekiston  Respublikasining  Hukum ati  yoki  u  vakolat  bergan  or- 
ganlam ing  xalqaro  moliya  institutlari  bilan  tuzgan  O 'zbekiston  Respub­
likasining  xalqaro  zavom   va  kafolatli  shartnom alari  ratifikatsiya  qilin-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

maydi  va  O 'zbekiston  Respublikasi  uchun  im zolangan paytdan  e'tiboran 
kuchga  kiradi.
O 'zbekiston  Respublikasi  Prezidentining qaroriga  muvofiq  im zolan- 
gan  xalqaro  shartnom alam i  ratifikatsiya  qilish  to'g'risidagi  takliflarni 
O liy  M ajlisg a  O 'z b e k isto n   R esp u b lik asin in g   P rezid e n ti  k iritad i. 
O 'zbekiston  Respublikasi  Hukumatining  qaroriga  muvofiq  im zolangan 
O 'zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnom alarini  ratifikatsiya  q i­
lish  to'g'risidagi  takliflarni  Oliy  Majlisga  O 'zbekiston  Respublikasi  H u ­
kumati  kiritadi  va  bu  haqda  tegishli  qaror  qabul  qiladi.  O 'zbekiston 
Respublikasining  xalqaro  shartnomalarini  ratifikatsiya  qilishga  kiritish 
to'g'risidagi  takliflari  Tashqi  ishlar  vazirligi  mustaqil  ravishda  yoki  agar 
shartnom a  boshqa  vazirliklar  va  idoralarning  vakolatlariga  kiradigan 
m asalalarga  daxldor  b o'lsa,  ular  bilan  kelishilgan  holda  O 'zbekiston 
Respublikasi  Prezidenti  yoki  O'zbekiston  Respublikasi  Hukum atiga  ki­
ritadi.
O 'zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnom asini  ratifikatsiya 
qilish  to'g'risidagi  O liy  Majlisning  to'xtam i  qaror shaklida  qabul  qilina­
di.