|
OYIM, DADAM VA MEN
(So ‘ngso
z
о ‘rnida)
D a d a m «Ufq» ning ikkinchi kitobini yozayotgan paytlar
edi. Oyim dadam ning kayfiyatini buzm aslik uchun ko‘chada
boMayotgan har xil gaplam i, m ish-m ishlam i yetkazmaslikka
harakat qilardi.
D adamning bir odati bor, biron narsadan diqqat b o iib
qolsa, diqqatvozligi bosilm aguncha biron satr yozolmasdi.
Shuning uchun ham oyim uni suyuntiradigan gaplami topib
kelardi. U mutlaqo yozm ay qo‘ygan, o g ‘aynilari bilan
vaqtini bekor oik azay o tg an paytlarda, Xudo kechirsin, deb
dadam ga y olg‘on gapirardi:
- G ‘afur akani ko‘rgan edim, bum nboy nega hech narsa
yozm ayapti, bunaqa qilsa soyuzdan o ‘chirtirvoram an, - de-
yaptilar.
- A bdulla aka telefon qildilar, kechagina chiqqan
bolalar undan o ‘tib ketyapti, aytib q o ‘ying, adabiyot danga-
salikni yoqtirm aydi. Yozmasa, boshqa tirikchilik qilsin, -
dedilar.
Dadamga bu gaplar xush yoqardi. Chippa-chin ishonardi.
K o‘chaga ham chiqmay, berilib yozishga tushib ketardi.
Dadam kechasi bilan ishlab, tong paytida uxlardi. Kechasi
oyim bilan ikkovimiz dadam ning ish kabinetidan eshitilib
turgan m ashinka tovushiga quloq solib yotardik. Oyimning
mana bu satrlari o ‘sha paytda yozilgandi.
Eshik tirqishidan bir chiziq yonib,
Oftob bo ‘lib kirib, yoritar xonam.
Mashinkang chiqillar, to ‘xtaydi ba ’zan,
Bilaman, chekyapsan, chekyapsan ulab.
Koshki ochib qo ‘ysa, deb derazani,
Kamroq cheksa-chi, deb bo 'laman xunob,
225
Xonangni tutundan poklash dardida
Bedor о 'tiraman sendan narida.
Dadam tongotar paytida uxlashga yotardi. Va albatta
oyimga xat yozib, stolga qo‘yardi:
«Saidaxon, iltim os, q o ‘lyozm ani o ‘qim ang. U stidan bir
k o ‘z yugurtirib, albatta o ‘zim o ‘qib beram an. H ar ehtim olga
qarshi
q o ‘lyozmani
siz
topolm aydigan jo y g a
bekitib
q o ‘ydim. Qidirm ang, baribir topolmaysiz».
Dadam q o ‘lyozmasini pechka dudburonining ichigami,
mening
o ‘yinchoqlarim
solingan
qutichaning
ichigami
yashirib qo‘yardi. U crtasiga q o iy o zm an i tahrir qilib oyimga
o ‘qib berardi. Oyim, falon jum laning o ‘zi yaxshi edi, bekor
tuzatibsiz, deganda, dadam, iya, o ‘qiganmidingiz, deb
so ‘rardi. Shunda oyim, xotin kishining uyiga narsa yashirib
boMadimi, deb kulardi.
Oltmishinchi yillam ing oxirlari b o ‘lsa kerak, dadam
jud a berilib «Ufq»ning oxirgi kitobini yozayotgan edi.
Dadam saharda yotgancha, kunduz soat o ‘n ikkilargacha
uxlab olardi. Shunday kunlam ing birida pochtachi bir dasta
gazeta-jurnallam i tashlab ketdi. Oyim «Sharq yulduzi»ni
varaqlay boshladi. Ichayotgan choyi ham sovib qoldi.
Berilib nim anidir o ‘qirdi. Keyin uydan qaychi olib chiqib,
jum aldagi boya o ‘qiyotgan maqolani jud a ehtiyotlab qiyib
oldi. Sinchiklab qaragan odam jum alning shu joyidan maqola
olib tashlanganini bilolmasdi ham. Keyin jum al oxiridagi
mundarija bosilgan sahifani ham yirtib olib tashladi. Menga
qarab dadangga aytma, deb tayinladi.
Oyim yirtib olgan m aqola «Ufq»ni atay badnom qilish
uchun qandaydir g ‘araz bilan yozilgan m aqola edi.
D adamning odatini men ham bilardim. Biron nimadan
diqqat bo‘lib qolsa, qo‘li ishdan sovib, mutlaqo yozmay
q o ‘yardi.
Roman «Sharq yulduzi»da bosilgan edi. Oyim telefon
qilib, Hamid G ‘ulomga shunday degani esimda:
226
- Jurnalning o ‘zi romanni bosib, endi o ‘z derazasiga o ‘zi
loy chaplayapti.
Dadam
bu
maqolani
ko‘rmadiyam,
bilmadiyam,
o ‘qimadiyam. Faqat yaqinda uyimiz ta ’mirlanayotganda
o ‘sha m aqola topildi. Dadam o ‘qib, kulib q o ‘ya qoldi.
Andijondagi bog‘imiz etagidan Qoradaryo qirg‘oqqa
sapchib oqardi. Bu tom onda hovlimizning ichidan katta
Farg‘ona kanali o ‘tardi. Dadam kanal bo‘yidagi barglari
quyuq bir tup daraxt tagiga kanalning qirg‘o g ‘idan to qoq
yarm igacha yetgan so ‘ri qurgandi. Men ko‘pincha so‘rida
oyog‘imni suvga botirib, maza qilib o ‘tirardim. Oyim
urishib-urishib, suv bo‘yidan meni haydardi. Bunga sabab
kanaldan ba’zan ilon suzib o ‘tardi.
Dadam bog‘imizda kechasi yozmasdi. Daryo bo‘ylaridagi
sholipoyalarda chivin ko‘p bo‘lardi. To kechasi soat o ‘n
birlargacha chivin chaqib bezor qilardi. Kechasi daryo
tomondan shamol esganda, chivinlar allaqayoqqa g‘oyib
boMardi. Dadam ertalab tong otishi bilan mashinkasini ko‘tarib,
kanal bo‘yidagi so‘riga chiqardi. So‘ridan yetti-sakkiz metr
narida dadam kanalga qurgan charxpalak g ‘iyqillab aylanib
turardi. Uning novidan oqayotgan suvdan ichish uchun har xil
qushlar uchib kelishardi. Qizil, ko‘k, sariq, zangori ninachilar
tinimsiz uchib turardi. B a’zan ular suvda oqib kelayotgan
barglarga qo‘nib, xuddi qayiqda suzayotgandek sayr qilardilar.
Ba’zilari suvga qo‘nib oqib o‘tardilar.
BogNmizga m ehm on ko‘p kelardi.
Saraton
avjiga
chiqqanda, hatto hashamatli bog‘lar qurgan raislar ham
salqinlagani biznikiga kelardilar. Butun Izboskan va Andijon
tum anida shu jo y dan ortiq salqin jo y y o ‘q edi.
To tushlikkacha to ‘rt-besh qog‘oz yozib olmasa, keyin
ishlab b o ‘lmasdi. Shuning uchun oyim so ‘ri bilan uyimiz
oraligNdagi shaftoli tagiga kichkinagina kursi qo‘ygan,
men dadamga qorovul bo‘lib o ‘tirardim. Dadam charchab
yonboshlasa, darrov, oyi, dadam yotdi, deb xabar qilardim.
Dadam shoshib yana m ashinka bosishga tushib ketardi.
227
Oyim suvga, charxpalakka qarab o ‘tirib, mana bu she’mi
yozgandi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
