Лекция №1 асосий кимёвий тушунчалар. Асосий синфлар

3

COOH ^  H++CH

3

COO- 

[H+][CH

3

COO-]

Kg = ...............................=   1,76-10-5  (t°  =22°C)

[CH

3

COOH]

Muvozanat  konstantasi  KD  bunday  hollarda  Dissotsiatsiyalanish  konstantasi  deb 

ataladi  va  elektrolitning  ionlarga  ajralish  darajasini  xarakterlaydi.  Yuqoridagi 

tenglamadan  ko’rinib  turibdiki,  Kg  qancha  katta  bo’lsa,  muvozanat  vaqtida  ionlar 

konsentratsiyasi shuncha yuqori bo’ladi.

Dissotsiatsiyalanish  konstantasi  bilan  Dissotsiatsiyalanish  darajasi  orasida  aniq 

bog’lanish  bor.  Agar  ikkita  ionga  dissotsiatyalanadigan  elektrolitning  molar 

konsentratsiyasi  C  bilan,  uning  ayni  eritmadagi  Dissotsiatsiyalanish  darajasini  a 

bilan  belgilasak,  u  vaqtda,  ionlardan  har  birining  konsentratsiyasi  C a  , 

dissotsiatyalanmagan  molekulalar  konsentratsiyasi  esa  C  (1-a)  bo’ladi.  Bunday 

sharoitda Kg quyidagicha yoziladi:

Ca2=   Kg 

yoki 

Kg =  a2 C

Bu  tenglama  Ostvaltning  suyultirish  qonunini  ifodalaydi  va Kg  m a'lum   bo’lgan 

elektrolitning  har  xil  konsentratsiyadagi  Dissotsiatsiyalanish  darajasini  topishga 

imkon beradi.  Biror konsentratsiyadagi  a aniqlangandan keyin Kg ni hisoblab chiqish 

qiyin  emas.  Kg  eritma  konsentratsiyasining  o ’zgarishi  bilan  o ’zgarmaydi,  faqat 

harorat o ’zgargandagina o’zgaradi.

Agar  elektrolitning Dissotsiatsiyalanish  darajasi  kichik bo’lsa,  suyultirish  qonuni 

tenglamasining  maxrajidagi  a   ni  hisobga  olmasa  ham  bo’ladi.  U  holda  yuqoridagi 

formula qisqaradi:

Kg =  a 2C 

yoki 

K g  

= a

  bundan

a

K g

= 4KgV

 

yoki 

a =  

с

kelib  chiqadi,  ya'ni  elektrolitning  dissotsiatsiya  darajasi  suyultirishning  kvadrat 

ildiziga to ’g ’ri proporsionaldir.

Kislotalar  suvdagi  eritmalarda  vodorod  va  kislota  qoldiqlariga  ajraladi. 

Kislotaning  bir  molekulasi  parchalanganda  hosil  bo’ladigan  vodorod  ionlar  soni 

kislotaning  negizligini  ko’rsatadi.  K o’p  negizli  kislotalar  ketma-ket  vodorod  ionlar 

ajratib  chiqarib  bosqichlar  bilan  dissasiasiyalanadi.  Masalan,  ortofosfat  kislota  uch

86

---

bosqich  bilan  dissotsiatyalanadi,  har  qaysi  bosqichning  25  grad.  Dissotsiatsiyalanish 

konstantasi quyidagi qiymatlarga ega:

HsPO