3
^ H++NO
3
-H
2
SO
4
^
2
H++SO
4
2-
Asoslar metall va gidroksid ionlariga dissotsiatsiyalanadi:
NaOH ^ Na++OH-Ba(OH
)2
^ Ba
2
++2OH-
Kislotalarning kislota xossalari H+ ionlari mavjudligi tufayli, asoslarning asos
xossalari OH- ionlari tufayli kelib chiqadi.
Tuzlar metall va kislota qoldig’iga dissotsiatsiyalanadi.
KCl ^ K++Cl-Na
2
CO
3
^ 2Na++CO32-
Dissotsiatsiyalanish darajasi
Barcha elektrolitlar dissotsiatsiyalanish xususiyati jihatidan ikki guruhga-kuchli
va kuchsiz elektrolitlarga bo’linadi. Har qanday konsentratsiyada 30 % dan ko’p to ’la
dissotsiatyalanuvchi elektrolitlar kuchli elektrolitlar deyiladi. Bunday elektrolitlarga
masalan, xlorid, nitrat va sulfat kislotalar, natriy, bariy va kalsiy gidrooksidlar,
shuningdek ko’pchilik tuzlar kiradi. Eritmada qisman dissotsiatyalanuvchi (30%)
elektrolitlar kuchsiz elektrolitlar deb ataladi. Sirka kislota, karbonat kislota,
ko’pchilik organik kislotalar, ammoniy gidrooksid, yomon eriydigan asoslar kuchsiz
elektrolitlar jumlasiga
kiradi.
Arrenius
fikricha,
to ’la
dissotsiatsiyalanish
bo’lmasligining sababi shundaki, eritmada molekulalar ionlarga ajralishi bilan bir
vaqtda, hosil bo’lgan ionlar o ’zaro birikib, yana molekulalarga aylanadi.
Molekulalar hosil bo’lgan sari dissotsiatsiyalanish tezligi kamayadi, lekin
ionlarning o ’zaro birikish tezligi ortadi.
Nihoyat ikki jarayon tezligi baravarlashadi, shu vaqtdan boshlab, eritmada
molekulalar va ionlar orasida muvozanat qaror topadi. Shundan so’ng eritmada ion va
molekulalar
soni
o ’zgarmay
qoladi.
Bu
holatni
xarakterlash
uchun
dissotsiatsiyalanish darajasi tushunchasi kiritilgan.
Ionlarga dissotsiatyalangan molekular sonining eritilgan moddaning barcha
molekulalari soniga bo’lgan nisbati elektrolitning dissotsiatsiyalanish darajasi deb
ataladi.
Dissotsiatsiyalanish darajasi a harfi bilan belgilanib,% hisobida ifodalanadi.
Dissotsiatsiyalanish darajasi elektrolit tabiatiga, haroratga va konsentratsiyaga
bog’liq.
Ionlarga dissotsiatyalangan molekular soni
a = .............................................................................
1 0 0
%
eritilgan modda molekulalari soni
85
Masalan, ammoniy gidrooksid NH4OH ning 0,1M eritmasida uning atigi
0,00134 molekulasi dissotsiatsiyalanadi, demak;
0.00134
a = ........................■
100% = 1.34%
0 . 1
a ning qiymatini eritmalar muzlash haroratining pasayishi, qaynash haroratinig
ko’tarilishi, osmotik bosimning ortishi, to ’yingan bug’ bosimining pasayishi,
eritmalarning elektr o ’tkazuvchanligi kabi xossalaridan foydalanib aniqlash mumkin.
Elektrolitik dissotsiatsiyalanish jarayoni qaytar jarayon bo’lganligidan, u massalar
ta'siri qonuniga bo’ysunadi. Bunda dissotsiatyalanmagan molekulalar bilan ionlar
orasida muvozanat qaror topadi. Masalan:
CH
Do'stlaringiz bilan baham: |