Лекция №1 асосий кимёвий тушунчалар. Асосий синфлар

4

  da)  oq  tusli,  gidratlangan  Cu 

(mis  kuporosi 

CuSO

4

  5H2O da) esa ko’k tuslidir.

Dissotsiatlanish  jarayoni  suvdan  boshqa  erituvchilarda  ham  sodir  bo’ladi. 

Erituvchilarning 

dissotsiatlanish 

xususiyati 

ularning 

qutbliliga, 

dielektrik 

konstantasiga hamda vadorod bog’lanish hosil qila olishiga bog’liq.

1887-  yilda  shved  olimi  Svante  Arrenius  (1859-1927)  eritmalarning  elektr 

o ’tkazuvchanligini  o’lchash  asosida  elektrolitik  Dissotsialanish  nazariyasini  taklif 

qildi.  Bu  nazariyaga  muvofiq  kislota,  asos  va  tuzlar  suvda  erigan  vaqtda  qaram a- 

qarshi  zaryadli  ionlarga  ajraladi.  Arreniusdan  ilgari  Klauzius,  Grotgus,  Faradey  va 

boshqa  olimlarning  fikricha  faqat  eritmadan  elektr  toki  o ’tgan  vaqtidagina  ionlar 

hosil  bo’lishi kerak,  elektr toki o ’tishi to ’xtagandan so’ng ionlar yana bir -  biri bilan 

birikishi  lozim.  Arreniusning  fikricha,  molekulalarning  ionlarga  ajralish  jarayoni 

uchun  elektr  tokining  hech  qanday  ahamiyati  yo’q,  elektrolitlar  suvda  erigandayoq 

ionlarga ajraladi.

Arrenius  nazariyasi  elektrolitlarning  suvdagi  eritmalari  orqali  elektr  toki  o’tishi 

sababini  qoniqarli  ravishda  izohlab  berdi.  Bu  nazariyaga  ko’ra,  elektrolitmas 

moddalarning  suvdagi  eritmalaridagina  ionlar  bo’ladi.  Shuning  uchun  ham 

elektrolitlar  orqali  tok  o ’tadi,  chunki  elektrni  ionlar  tashiydi.  Arrenius  nazariyasi

84

---

elektroliz  vaqtida  musbat  ionlarning  katodga  borishi,  manfiy  ionlarning  anodga 

borish sababini ham to ’la izohlab beradi.

Arrenius  o’z  nazariyasiga  asoslanib,  kislota  va  asoslarni  ta'rifladi.  Arrenius 

nazariyasiga  muvofiq  suvda  eriganda  musbat  ionlardan  faqat  vodorod  ionlariga 

ajraladigan  elektrolitlar  kislotalar  deb  ataladi.  Eritmada  vodorod  ionlarining 

konsentratsiyasi qanchalik katta bo’lsa, kislota shunchalik kuchli bo’ladi.

Suvda  manfiy  ion  faqat  gidroksid  ionlariga  ajraladigan  elektrolitlar  asoslar  deb 

ataladi.

Kislotalar vodorod ioni bilan kislota qoldig’i ioniga dissotsiatsiyalanadi:

HNO