Microsoft Word kr sh xolmirzayev 2 ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
55
ҲАЙКАЛ 
Боққа кирсам, Сталиннинг ҳайкалини бузишяпти... Шундай бир куз куни эди. Олтмиш олтинчи 
йилми-еттинчимиди — аниқ айтолмайман. Хуллас, эгнимда мана шу каломинка кител, мана бу «За 
отвагу» ҳам — кўкракда; чой ичгани киргандим-да боққа. Эслайсизми, қандай соя-салқин жой эди! 
Ўриклари пишиб, тўкилиб ётарди. Ҳа, аптека қуриб, расвосини чиқаришди. Ҳозир парк шаҳардан четда: 
биров бормайди... Сталиннинг ҳайкалини эсланг! Баланд супада оппоқ бўлиб турарди. Шинель ҳам, 
мўйлов ҳам бир ярашган. Кителини ҳам ҳеч маҳал эгнидан ташламаган экан. 
Боққа кирдим. Чойхонадаги одамлар ҳар ёққа сочилиб-жавдираб туришипти. Ҳайкалнинг пойида 
ижроқўм раиси Бўтаев билан музейнинг директори Холиқбердиев! Доҳийнинг пойида карлик бўлиб 
туришипти. Шунда ҳайкалнинг орқасидан Қулмуҳаммад жўрам, фронтовик ошнам, чиқиб келди-да: 
— Ортига ағанайди. Кўчатни синдирмайди, — деди. 
Эшитяпсизми, Сталиннинг ҳайкали ҳақида гапиряпти? Доҳийни эмас, кўчатни ўйлаяпти... 
— Ҳей, нима қиляпсизлар ўзи? — деб уларнинг олдига бордим. 
Бўтаев пучуқ бурнини тортиб: 
— Келинг, Кимсан ака. Шуни йиқитиш керак, йўқотиш керак бўп қолди, — деди. 
— Кимни? Кимни йўқотиш керак? Йиқитиш керак? 
У ҳиринглаб кулди. 
— Биламиз, сиз ветеранларнинг бу одамга ихлосинглар баланд. Лекин бу — энг катта халқ душмани 
экан, ака... Хрушёв бобонинг докладини ўқимадингизми? 
— Ўқидим, — дедим. — Балки сиздан олдин ўқиган-дирман, ўртоқ раис! Лекин у кишиям доҳийнинг 
ҳайкалини бузинглар демаган... 
— Кимсан ака, нервингиз бурнингизнинг учида туради-я! Қизишмасдан ўйлаш керак-да... Ўлиги 
мавзолейдан олингандан кейин ҳайкали бу ерда турадими? Минг одам киради бу боққа. Ёшлар киради... 
Ахир, сиёсатгаям қараш керак-да! 
Мен жимиб қолдим: сиёсатни тилга олгандан ке-йин лаб-даҳанинг боғланиб қолади-да. Шунда 
қисталоқ: 
— Бузинг, Қулмуҳаммад ака! Ҳамма кўрсин! — деб буюрди. 
Ҳалиги бетон супанинг пастида каттакон гурзидай болға турган экан. Қулмуҳаммад олди-ю, 
айлантириб солди денг! Доҳийнинг иягига урган экан, боши учиб кетди. 
Кўз олдим қоп-қоронғи бўлиб қолди. Ҳайкалнинг орқасига қандай қилиб ўтганимни билмайман. 
Каллага энгашган эдим, болға яна гурсиллади. Шартта изимга қайтдим. Қулмуҳаммад доҳийнинг мана 
шу ерига — кўкрагига урипти. 
— Э, баққа бер-э, энангди... — деб болғани тортиб олдим. Қулмуҳаммаднинг башарасига 
шапалоқлаб солиб юбордим. Кейин болғани Бўтаевга тутдим. — Олинг! Мени уринг!.. Мен розиман! — 
Йиғлаб юборибман. — Шу одамни деб қон тўкканман, кантужин бўлганман. Ҳалиям биқинда асколка 
бор! 
Одамлар келиб мени ушлашди. Унга сари жаҳлим чиқиб кетди. 
— Бу одам юртни ўйлаганда сен қайда эдинг?! Э, жўжахўроз, политик! ? — Оғзимдан у кирди, бу 
чиқди. Эсим ҳам жойида эмас, шекилли. — Ахир, ахир... Бу одам доҳий-ку? — деб бақирдим. — Кеча 
«Яшасин!» деб юрган эдинг... Ҳа, ҳароми! — Қулмуҳаммадниям сўкиб кетдим. — Урушга «За Сталин!» 
деб кирган ким эди? Курский дуга эсингдами, иплос? Сен салкам пошист экансан-ку! 
Ғала-ғовур бўлиб кетди. Қаёққа қарайман! Сўкяпман!.. Энди, оға, бу жон — фойдага қолган жон. 
Буёғига нимадан қўрқаман? Шунда бир-иккита мусулмонлар ҳам бор экан, менинг тарафимни олишди. 
— Ҳе, шуни олиш керак бўлса, бузиш шартми? Ул-бул... — деган гаплар қилишди. 
Чамаси, Бўтаев ҳам шундай бир ҳимояга маҳтал эканми: 
— Йўғасам буни ағанатайлик. Майли, ўзларинг бирон жойга обориб кўминглар, — деб қолди. 
— Мана, биз оламиз-да! — дедим. — Кўмаманми, кўммайманми — уёғи билан ишларинг бўлмасин! 
— Майли, биз сизларнинг олдингиздан ўтдик. Биз халққаям қулоқ соламиз, — деди-да, 
Холиқбердиевни эргаштириб кетди. 
Энди Қулмуҳаммаднинг йиғлаганини айтинг: 
— Менга қадри йўқмиди доҳийнинг? Чақириб айтишди-да: «Сиз сиёсатга қаршимисиз?» деб... 

---

САЙЛАНМА. Шукур Холмирзаев. 2-жилд