Al-xorazimiy nomidagi urganch davlat universiteti

123  Кдранг:  Джамал  ал-Карши.  Ал-Мулхакат  би-с-Сурах.  Введение,  перевод  с  арабского  и  персидского, 
текст,  факсимиле и комментарии и указатели.  -  Алматы:  Дайк-Пресс.  2005.  -  410  с.
84

---

(1172-1200)  singari  iqtidorli  va  siyosatli  avlodlarining  sa’yi  harakatlari  tufayli 
mustaqillikni  qo’lga  kiritibgina  qolmay,  balki  o’z  davrining  yirik  hamda  qudratli 
saltanatlaridan biriga aylandi.
XIII 
asr boshlarida Muhammad Xorazmshoh davrida Xorazm ulkan davlat 
maqomiga  ega  bo’ldi.  Uning  davrida  katta  hududda  markazlashgan  yirik  siyosiy 
birlikning  vujudga  kelishi  tufayli,  davlatning  siyosiy  mavqei  ortdi,  unda 
hunarmadchilik  va  savdo-sotiq  rivojlandi,  shaharlar  yuksaldi,  xo’jalikning  turli 
sohalaridagi o’sish umumiy iqtisodiy va madaniy taraqqiyot uchun omil bo’ldi.
Shuningdek,  davlatning  boshqaruvida  ancha  mustahkam  tartib  o’rnatilgan 
bo’lib,  takomillashgan  tizim  qaror  topgan  edi.  Xorazmshoh  huzurida  o’zini 
oqlamagan vakildorlik kengashi tashkil topdi.
Davlatning  iqtisodiy  va  harbiy  qudrati  mustahkamlandi.  Lekin  bu jarayon 
Chingizxon  boshliq  mo’g’ul  lashkarlarining  1219  yili  Xorazmshoh  Muhammad 
mamlakati hududiga bostirib kirishi natijasida to’xtatildi.
Xorazmshohlar  davlatining  bir  qadar  kuchayishi  Alouddin  Tekesh 
faoliyatining  natijasi  bo’ldi.  Bu  esa  uzoq  davom  etgan  og’ir  janglar  natijasida, 
shuningdek,  yakka  hokimlik  uchun  kurashlarda  qo’lga kiritildi:  Tekesh  mamlakat 
taxtiga da’vogar birodari  Sulton Mahmudshohga qarshi yigirma yilga yaqin kurash
124
olib  bordi  .  Manbalarning xabar berishicha,  Xorazmshoh qaerda bo’lmasin o’sha 
yer  aholisi  uning  idora  usuli  va ko’rgan  ma’muriy  choralaridan  mamnun  bo’lgan. 
Tekesh davridagi hokimiyat markazlashuvi  o’lpon to’laydigan xalq ahvolini  ancha 
yengillashtirgan ko’rinadi.
Tekesh  davrida  davlat  ma’muriy  idora  boshqaruvi  qat’iyatligi  va  tartib 
intizomi  bilan  ajralib  turadi.  Davlat  qo’shini  qang’li,  qipchoq,  uroniy  va  boshqa 
qabilalardan  iborat  yollanma  turk  qo’shini  bir  necha  marta  kuchli  va  jangovar 
tajribaga  ega  ekanligini  ko’rsatdi.  Jang  paytlarida,  ko’pincha,  Tekeshning  o’zi 
rahbarlik qilardi