Al-xorazimiy nomidagi urganch davlat universiteti

III-Bob. Xorazmshohlar -  Anushteginlar davlatining ma’muriy va 
saroy boshqaruv tizimi, unvonlar va mansablar.
3.1. Xorazmshohlar -  Anushteginlar davlatining ma’muriy va
boshqaruv tizimi.
Xorazm vohasi  arab  istilosidan keyin Arab xalifaligi tarkibiga kirgach, bu 
yerda islom diniga asoslangan davlat boshqaruvi, diniy qadriyatlar joriy qilindi.
X  asrning  oxirlarida  Shimoliy  Xorazmning  hukmdori  bo’lmish  M a’mun 
ibn  Muhammad  mamlakatni  birlashtirib,  o’zini  Xorazmshoh  deb  e’lon  qildi, 
poytaxti  Gurganj  shahri  bo’lib  qoldi.  M a’muniylar  -  M a’mun  ibn  Muhammad 
(995-997),  Ali  ibn  M a’mun  (997-1009),  M a’mun  ibn  M a’mun  (1009-1017) 
hukmdorligi  davrida  Xorazmning  mavqei  siyosiy,  iqtisodiy  va  madaniy jihatdan 
kuchaydi.  Xorazmda  ilm-fan  ravnaqi  ham  shu  davrda  yaxshi  kuzatiladi,  buyuk 
Xorazmlik  alloma  Abu  Rayhon  Beruniy  ham  ushbu  Xorazmshohlar  davlatida 
yetishib chiqqan.  Xorazm  1017 yilda sulton Mahmud davlatiga qo’shilgach, bir asr 
davomida  mustaqil  davlat  maqomini  yo’qotgan  edi.  1040  yilgacha  Xorazm  -  
g’aznaviylar davlati tarkibida,  shundan so’ng saljuqiylar davlati tarkibida bo’lgan.
Juvayniy, 
Qazviniy,  Nizom  al-mulkning  “Siyosatnoma”, 
mo’g’ul 
hukmronligi  davrida  yaratilgan  Jamol  al-Qarshiyning  “Mulhaqot  bi-s-  Suroh”
123
asarlarida xorazmshohlar -  anushteginlar haqida ma’lumotlar keltirilgan  .
Anushteginiylardan  avvalgi  Xorazm  hokimlari  ham  o’zlarini  an’anaga 
ko’ra  “xorazmshoh”  deb  ataganlar.  Lekin  ularning ta’siri  faqat  Xorazm  vohasi  va 
hatto  goho  uning  bir  qismi  bilangina  chegaralangan.  Yuqorida  aytib  o’tilganidek, 
Anushteginiy  xorazmshohlar  davlati  esa  nafaqat  Xorazm,  balki  Dashti 
Qipchoqning  janubi,  Sharqiy  Turkiston,  O’rta  Osiyo,  Yaqin  va  O’rta  Sharq 
davlatlarini birlashtirgan buyuk saltanat bo’lgan.
XI  asr  oxiri  XII  asr  boshlarida  tarix  sahnasida  Buyuk  Saljuqiylarga  tobe 
davlat  sifatida paydo  bo’lgan  Xorazmshohlar  davlati,  sulola  asoschisi  Anushtegin 
Alouddin  Otsiz  (1127-1156),  Abulfath  El-Arslon  (1156-1172),  Alouddin  Takash