Microsoft Word 05 Kishlok xujalik mahsulotlar sifati va marketingi

2. Narx va talabning o‘zaro bog‘liqligi. 
 
Korxonada  narxning  shakllanish  jarayonini  tashkil  etish  narxni  belgilovchi  shaxslarni  va 
korxona  ichidagi  bo‘linmalarni  aniqlashni  o‘z  ichiga  oladi.  Tabiiyki,  har  xil  shaxslar  narxni 
belgilashga  turlicha  yondashadilar.  Masalan,  korxonaning  iqtisod  xizmati  xodimlari  yuqori  narx 
belgilashga  moyillik  bildirsalar,  marketing  xizmati  xodimlari  narx  belgilashda  esa  ko‘proq  bozor 
konyunkturasiga  va  iste’molchilarning  fikr-mulohazalariga  amal  qilishni  maqsadga  muvofiq 
hisoblaydilar. 
 
Narxga  ta’sir  ko‘rsatuvchi  tashqi  omillarga  esa  bozorning  turi,  tovarning  narxi  va 
qiymatining  nisbatini  iste’molchilar  tomonidan  baholash,  iqtisodiy  muhit,  davlat  boshqaruvi  va 
boshqalar kiradi. 
 
Shuni ham qayd etish lozimki, har qanday holatda ham narxning to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri 
ekanligini  xaridor  hal  qiladi.  Narxning  talabga  bog‘liqligi  narx  qayishqoqligi  egri  chizig‘i  bilan 
tushuntiriladi. 
 
Narx qayishqoqligi ma’lum bir bozorda belgilangan vaqt davomida narxning har xil 
darajasida  qancha  mahsulot  sotilishini  ko‘rsatadi.  Ko‘pchilik  hollarda  narx  ortishi  bilan  talab 
pasayadi.  
 
Narx va uning o‘zgarishi natijasida vujudga kelgan talab darajasi o‘rtasidagi bog‘liq talab egri 
chizig‘i bilan tavsiflanadi. Quyidagi 22-chizmada ikkita talab egri chiziqlari keltirildi. 
Bu  keltirilgan  2a,  2b  chizmalar  ma’lumotlaridan  ko‘rinib  turibdiki,  talab  va  narx  o‘rtasida 
teskari proporsional bog‘liqlik mavjud, ya’ni narx qancha yuqori bo‘lsa, talab shuncha past bo‘ladi 
va aksincha narx qanchalik past bo‘lsa, talab shuncha yuqori bo‘ladi. 

---

Keltirilgan 2a-chizmada ko‘rsatilganidek, narxni N1 dan N2 ga ko‘tarsak, u holda talab T1 
dan  T2  ga  o‘zgaradi.  Bunda  narxning  o‘zgarishi  talabning  ko‘p  darajada  pasayishini  vujudga 
keltirmaydi.  Shu  sababli  bunday  talabni  noelastik  talab  deb  yuritiladi.  Aksincha,  2b-chizma 
ma’lumotlarida ko‘rsatilganidek narxning N11 dan N21 ga ko‘tarilishi, talabning T11 dan T21 ga 
pasayishini keltirib chiqaradi.